Πόσο εύκολα το 1956 υιοθέτησαν τη λέξη «τρομοκράτες»
Πριν από 38 δευτερόλεπτα
19/8/09
ΡΑΪΝΧΑΡΤ ΧΑΪΝΤΡΙΧ Ο δήμιος του Χίτλερ
Από www.tovima.gr
Ο Ράινχαρντ Χάιντριχ υπήρξε ο πιο ειδεχθής ναζιστής εγκληματίας. Φιλόδοξος, μνησίκακος, ψυχρός και υστερόβουλος, ο επικεφαλής της υπηρεσίας ασφαλείας του Γ΄ Ράιχ, ο επινοητής της «τελικής λύσης», επιδόθηκε με καταστρεπτική μανία στην εξόντωση εκατομμυρίων εβραίων. Αφησε την τελευταία του πνοή στην Πράγα, δολοφονημένος από τσέχο κομάντο. Η αφήγηση της ιστορίας ενός ζοφερού δολοφόνου ταιριάζει να αρχίσει από κρύπτη ναού. Στην Πράγα, στα υπόγεια του ορθόδοξου καθεδρικού ναού των Κύριλλου και Μεθόδιου, στην οδό Ρέσλοβα, βρήκαν καταφύγιο οι αλεξιπτωτιστές που το 1942 κατάφεραν να σκοτώσουν τον τρομερό Ράινχαρτ Χάιντριχ, τον πανίσχυρο αρχηγό ασφαλείας του Γ΄ Ράιχ, εκπρόσωπο του Χίτλερ στην Τσεχοσλοβακία και αποτελεσματικό διοργανωτή της εξόντωσης του εβραϊκού λαού. Δύσκολα μπορεί να φανταστεί κανείς άνθρωπο πιο κακόβουλο από τον Χάιντριχ, ο οποίος, όμως, επέδειξε συγχρόνως και πολύπλευρα ταλέντα: έπαιζε βιολί, πιλοτάριζε αεροπλάνα, ήταν καπετάνιος πλοίων, έκανε ξιφασκία. Τον αποκαλούσαν «ξανθό κτήνος», «δήμιο του Χίτλερ» και «χασάπη της Πράγας».
Ο Αϊχμαν δούλευε ως υφιστάμενός του και λέγεται ότι ακόμη και ο Χίμλερ, του οποίου κατ΄ όνομα ήταν υφιστάμενος, κατέληξε να τον φοβάται. Φιλόδοξος, μνησίκακος, ψυχρός και υστερόβουλος, ο Χάιντριχ διηύθυνε με ατσαλένια πυγμή τους εγκληματίες του πιο διεστραμμένου αστυνομικού συστήματος στην Ιστορία. Στην Πράγα έχει κανείς την αίσθηση ότι το φάντασμά του, ντυμένο με τη στολή του στρατηγού των Ες Ες που τόσο πολύ του άρεσε να φοράει, περιπλανιέται μαινόμενο σε αυτό το θλιβερό μέρος της τσεχικής πρωτεύουσας, απαιτώντας λυσσασμένα εκδίκηση, σαν να μην κατάφερε ποτέ να ικανοποιηθεί από τα αντίποινα των συντρόφων του, που προκάλεσαν ποτάμια αίματος και την καταστροφή ενός ολόκληρου χωριού, του Λίντιτσε.
Μια άνιση μάχη
Η κρύπτη της εκκλησίας της Πράγας διατηρεί εύγλωττες μαρτυρίες της άνισης μάχης που δόθηκε ανάμεσα σε μια χούφτα γενναίων ανδρών, οι οποίοι καταδίωξαν το τέρας σε μια επιχείρηση αυτοκτονίας, και της στρατιάς που εξαπολύθηκε εναντίον τους. Στους πέτρινους τοίχους που είναι γεμάτοι κόγχες, άδειες σήμερα, για τη φύλαξη των οστών, μπορεί να δει κανείς ακόμη κάμποσα σημάδια από σφαίρες, ενώ σε μια γυάλινη προθήκη εκτίθεται ένα περίστροφο Κολτ εννέα χιλιοστών, μια χειροβομβίδα Μills και ένα μυδράλιο Sten των αλεξιπτωτιστών καθώς και ένα βιβλίο βουτηγμένο στο αίμα ενός από αυτούς. Στην κρύπτη της εκκλησίας έμειναν κρυμμένοι επί 20 ημέρες οι τρεις φυσικοί αυτουργοί της δολοφονίας ή «στρατιωτικής παύσης» του Χάιντριχ, ύστερα από την επιτυχή έκβαση της αποστολής τους στις 27 Μαΐου του 1942. Οι επισκέπτες αυτού του χώρου, που έχει μετατραπεί σε μνημείο προς τιμήν των ηρώων του Ηeydrichiady, του κύματος τρομοκρατίας που ξέσπασε μετά τον θάνατο του Χάιντριχ, καθώς και των ηρώων του αντιναζιστικού αγώνα γενικότερα, αφήνουν μικρά δώρα, λουλούδια και μηνύματα σε χαρτάκια που εξαίρουν την ανδρεία όσων πολέμησαν εκεί. Στην κρύπτη της εκκλησίας βρισκόμαστε αυτή τη στιγμή εγώ και ένας ηλικιωμένος κύριος με κοστούμι, που έχει απορροφηθεί κοιτάζοντας μια εικόνα που κρέμεται στον τοίχο. Συστήνεται, χωρίς να αποκαλύψει το όνομά του, σαν να τελούμε ακόμη υπό καθεστώς παρανομίας, ως «παλιό μέλος της RΑF»- της οργάνωσης που ανέθεσε στους τσεχοσλοβάκους αλεξιπτωτιστές τις επικίνδυνες αποστολές τους- και με προσκαλεί να πιούμε έναν καφέ στο γωνιακό μπαρ με την ονομασία U Ρarasutistu (Οι Αλεξιπτωτιστές). «Μεγάλο κάθαρμα» αποφαίνεται ο γέρος πιλότος, πίνοντας την μπίρα του, μπροστά από το κλασικό πορτρέτο του ναζιστή αρχηγού που κρέμεται στη γωνιά και στο οποίο απεικονίζεται φορώντας την αποτρόπαιη στολή του στρατηγού των Ες Ες. Η φωτογραφία μεταδίδει δυσοίωνη αύρα, ένα σαφές απειλητικό μήνυμα. Ακόμη και ένα ηλιόλουστο μεσημέρι στην Πράγα, σήμερα, νιώθει κανείς να τον διαπερνά ένα ρίγος.
Τα πρώτα χρόνια
Ο Ράινχαρτ Τρίσταν Χάιντριχ γεννήθηκε στις 7 Μαρτίου του 1904 στη σαξονική πόλη της Χάλε και τίποτε δεν προμήνυε ότι θα εξελισσόταν σε τέτοιο τέρας. Μεγάλωσε στον ήρεμο κόσμο της μουσικής: ο πατέρας του Μπρούνο Χάιντριχ, αναγνωρισμένος συνθέτης, εμπνεύστηκε τα δύο βαφτιστικά ονόματα του γιου του από δύο όπερες: το πρώτο από τον χαρακτήρα ενός παραδοσιακού λυρικού έργου και το δεύτερο από τη διάσημη όπερα του Βάγκνερ «Τριστάνος και Ιζόλδη». Η μητέρα του Ελίζαμπεθ ήταν ένθερμη καθολική. Ο μικρός συνεσταλμένος Ράινι, όπως τον αποκαλούσε η οικογένειά του, έμαθε να παίζει πιάνο και βιολί και αγαπούσε τη χημεία. Το πώς ο Ράινχαρτ Χάιντριχ κατέληξε να μεταμορφωθεί στον ειδεχθέστερο άνθρωπο της Ευρώπης μόνο με τη μεταμόρφωση του Ανακιν Σκάιγουοκερ σε Νταρθ Βέιντερ μπορεί να συγκριθεί. Ο νεαρός Ράινχαρτ ήταν παιδί έξυπνο, εσωστρεφές, ευαίσθητο και αρκετά όμορφο, αλλά με φωνή τσιριχτή, εξαιτίας της οποίας τον αποκαλούσαν στο σχολείο «κατσίκα». Ακόμη περισσότερο, όμως, απεχθανόταν το παρωνύμιο Ιζι (σημαίνει εβραίος) που του είχαν αποδώσει λόγω της φήμης που ήθελε την οικογένειά του να είναι εβραϊκής καταγωγής- ισχυρισμός που τον καταδίωξε σε όλη του τη ζωή. Ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος και η ολέθρια ήττα της Γερμανίας συντάραξαν τα θεμέλια της ατάραχης μικροαστικής ζωής της οικογένειας Χάιντριχ, που είχε στην ιδιοκτησία της ένα ωδείο. Ο Ράινχαρτ, όπως και άλλοι νέοι της ηλικίας του, προσχώρησε σε εθελοντικό σώμα πολιτοφυλακής και από το 1919 ως το 1920 υπήρξε μέλος της Φρέικορπς Μάρκετ, μιας δεξιάς παραστρατιωτικής οργάνωσης. Ωστόσο η μοίρα έμελλε να τον οδηγήσει όχι στους εθνικιστές και πολεμοχαρείς ταραξίες που δρούσαν στους δρόμους της Γερμανίας του Μεσοπολέμου αλλά στη θάλασσα. Ενθαρρυμένος από τις επι σκέψεις ενός οικογενειακού φίλου, του κόμη ναύαρχου Φέλιξ φον Λούκνερ, του ηρωικού διοικητή του επιδρομικού πλοίου Seeadler, ο Χάιντριχ αποφάσισε να γίνει αξιωματικός του Ναυτικού. Οι γονείς του επιθυμούσαν να γίνει μουσικός, παρ΄ όλα αυτά δέχτηκαν την επιθυμία του να καταταγεί στο Πολεμικό Ναυτικό, δεδομένου ότι επρόκειτο για καριέρα κοινωνικά αποδεκτή. Ετσι, λοιπόν, το 1922 ο Χάιντριχ μπήκε στη στρατιωτική βάση του Κιέλου με ένα βιολί, δώρο του πατέρα του, υπό μάλης. Με τους εκλεπτυσμένους τρόπους του, την αφύσικα ψιλή φωνή του και τη λεπτεπίλεπτη, σχεδόν θηλυκή, φυσιογνωμία του (είχε πολύ σαρκώδη χείλη και τα χέρια του ήταν λεπτά και μακριά, σαν αράχνη, όπως τον περιέγραψε ο υφιστάμενός του Σέλενμπεργκ) υπέφερε αρκετά στο τραχύ περιβάλλον του στρατού. Ενας εκπαιδευτής, μάλιστα, τον έβαλε στο μάτι και όταν μεθούσε τον σήκωνε από το κρεβάτι μέσα στη νύχτα και τον υποχρέωνε να παίξει στο βιολί τη «Σερενάτα» του Τοσέλι, ένα μουσικό κομμάτι που ο Χάιντριχ έκτοτε μίσησε για πάντα.
Ο νεαρός νεοσύλλεκτος κατέφυγε στη μοναξιά και στα αθλήματα, ειδικότερα στην ξιφασκία, στην οποία έμελλε να επιδείξει άριστες επιδόσεις (υπήρξε αρχηγός της ομάδας ξιφασκίας των Ες Ες αργότερα και επικεφαλής ξιφασκίας της Γερμανίας), αν και δεν είχε την πλέον ενδεδειγμένη συμπεριφορά: όταν κάποτε αποκλείστηκε από ένα πρωτάθλημα πέταξε οργισμένος το ξίφος του στο έδαφος. Το 1923, έχοντας ολοκληρώσει την εκπαίδευσή του, ο εύελπις έγινε μέλος του πληρώματος του καταδρομικού «Μπερλίν» όπου γνώρισε τον άνθρωπο ο οποίος έμελλε να γίνει ο μεγαλύτερος αντίπαλός του στις γερμανικές μυστικές υπηρεσίες: τον Βίλχελμ Κανάρις, αξιωματικό εκείνη την εποχή στο ίδιο πλοίο. Ο Χάιντριχ έγινε φίλος με τον Κανάρις και συχνός επισκέπτης στο σπίτι του, όπου συμμετείχε σε μουσικές βεγγέρες με τη γυναίκα του οικοδεσπότη Ερικα η οποία έπαιζε επίσης βιολί. Κάποιες φορές έπαιζαν κροκέ. Η σχέση του με τον Κανάρις, τον αμφιλεγόμενο αρχηγό των υπηρεσιών κατασκοπείας, υπεύθυνο της Αμπβερ, ήταν πάντα εξαιρετικά περίπλοκη. Ελέχθη ότι ο ναύαρχος μπορεί να βρισκόταν πίσω από την επιτυχή- για αυτόν- έκβαση της απόπειρας δολοφονίας του Χάιντριχ σε μια από τις ευρηματικές του επιχειρήσεις αντικατασκοπίας, μια θεωρία συνωμοσίας την οποία ωστόσο αντικρούει το γεγονός ότι ο Κανάρις, η γριά αλεπού, φάνηκε πραγματικά συντετριμμένος από τον θάνατο του παλιού του φίλου όταν έκλαψε στην κηδεία του. Η ναυτική σταδιοδρομία του Χάιντριχ πήγαινε από το καλό στο καλύτερο: προήχθη σε υπολοχαγό, έχαιρε εκτίμησης από τους ανωτέρους του και διακρίθηκε στην ιστιοπλοΐα, στην ιππασία και στην ξιφασκία. Τότε γνώρισε τη γυναίκα που έμελλε να παντρευτεί, τη Λίνα Ματίλντε φον Οστεν, ένα μοχθηρό πλάσμα αλλά και μια ξανθιά καλλονή της οποίας ο αδερφός είχε καταταγεί στα Ες Ες και η ίδια ήταν ενθουσιώδες μέλος του ναζιστικού κόμματος. Μετά τον πόλεμο η κυρία αυτή καταδικάστηκε ερήμην σε ισόβια κάθειρξη, επειδή χρησιμοποιούσε ανθρώπους ως σκλάβους για να επεκτείνουν και να φροντίζουν την έπαυλή της στην Τσεχία. Ο έρωτας μεταξύ τους ήταν κεραυνοβόλος και σύντομα αρραβωνιάστηκαν. Τότε ξέσπασε η τραγωδία του Χάιντριχ: μια κοπέλα με την οποία είχε συνάψει κρυφή ερωτική σχέση ένιωσε θιγμένη από την αναγγελία αυτού του αρραβώνα και παραπονέθηκε στους ανωτέρους.
Αποβολή και τιμωρία
Η νεαρή ήταν κόρη ενός στενού φίλου του ναύαρχου Ρέεντερ, η υπόθεση πήρε διαστάσεις και στοίχισε στον Χάιντριχ μια δίκη και, στη συνέχεια, την αποβολή του με συνοπτικές διαδικασίες από το Πολεμικό Ναυτικό για προσβολή του Κώδικα Τιμής των αξιωματικών που επέβαλλε κόσμια διαγωγή. Αλλά ο Χάιντριχ κάθε άλλο παρά κόσμιος ήταν σε ό,τι αφορούσε τον ποδόγυρο. Ενιωθε ακόρεστη σεξουαλική πείνα, σε συνδυασμό με μια σαδιστική διάθεση και η σχέση του με τις γυναίκες έδινε την εντύπωση του αρπακτικού που ορμάει στη λεία του, παρ΄ όλο που κοινωνικά προέβαλλε την εικόνα του τέλειου συζύγου και του υποδειγματικού οικογενειάρχη (απέκτησε τέσσερα παιδιά εκ των οποίων το ένα γεννήθηκε μετά τον θάνατό του). Το μακρύ του χέρι έφτασε ως τη Βαρκελώνη, όπου, κατά τη διάρκεια μιας ναυτικής δεξίωσης στη Γερμανική Λέσχη, την εποχή όπου ήταν αξιωματικός του Ναυτικού χαστουκίστηκε δημόσια από μια νεαρή κοπέλα. Ο διάσημος διερμηνέας των ναζιστών στην Ιταλία και αξιωματικός των Ες Ες Οϊγκεν Ντόλμαν διηγείται στα απομνημονεύματά του ότι ο Χάιντριχ ήταν ο μόνος από τους ναζιστές ηγέτες που του προκάλεσε ενστικτωδώς φόβο από την πρώτη στιγμή που τον είδε στην επίσκεψη που τον συνόδευε σε έναν οίκο ανοχής, την εποχή όπου ήταν ήδη αρχηγός των μυστικών υπηρεσιών. Ο Χάιντριχ συγκέντρωσε όλες τις πόρνες και έριξε στο πάτωμα μια χούφτα χρυσά νομίσματα για να τις δει να σέρνονται στα πόδια του, μια εικόνα αντάξια της μοχθηρότητας που επεδείκνυαν οι κοόρτεις των Πραιτωριανών του Δομιτιανού. Η αποβολήτου από το Πολεμικό Ναυτικό ήταν ισχυρό πλήγμα για τον Χάιντριχ, το ισχυρότερο της ζωής του, αυτό που τον οδήγησε στα Ες Ες και στην επίδοσή του στη γενοκτονία. Πληγωμένος, ταπεινωμένος και μνησίκακος, χωρίς σπίτι και δουλειά, κατατάχτηκε στο μοναδικό στρατιωτικό σώμα με κάποιο κύρος που θα μπορούσε να δεχτεί έναν στιγματισμένο άντρα. Στους κόλπους αυτής της νέας και μοχθηρής «αριστοκρατίας» βρήκε ένα υποκατάστατο της βαθιάς ανάγκης του για κοινωνική αναγνώριση και έναν τρόπο να γίνει αποδεκτός από τον κόσμο που τον είχε απορρίψει. Αναμφίβολα τα Ες Ες δέχτηκαν με μεγάλη ευχαρίστηση στις γραμμές τους έναν εκδιωγμένο και εκδικητικό πρώην στρατιωτικό σαν τον Χάιντριχ, ο οποίος, επιπλέον, διέθετε θαυμαστή άρια εμφάνιση.
Ο ιδανικός ναζιστής
Πράγματι ο Χάιντριχ θεωρήθηκε ο «ιδανικός άντρας των Ες Ες», ένας εγκωμιαστικός τίτλος που σήμερα εκπλήσσει. Ωστόσο η άφιξή του εκεί είχε κάτι το κωμικό, όπως εξηγεί ο Ρίτσαρντ Μπρέιτμαν στο διαφωτιστικό βιβλίο του για τον Χίμλερ, με τίτλο «Ο αρχιτέκτονας της γενοκτονίας»: μόλις έμαθε ότι ο Χίμλερ έψαχνε κάποιον για να συστήσει μια μυστική υπηρεσία των Ες Ες, την κατοπινή Ες Ντε, που θα σκορπούσε τον τρόμο, ο Χάιντριχ παρουσιάστηκε απροειδοποίητα στη φάρμα του Χίμλερ, στο Βαλντρούντερινγκ, όπου ο αρχηγός των Ες Ες, λάτρης της γεωργίας, της κηπουρικής όσο και των στρατοπέδων συγκέντρωσης, τον υπέβαλε σε σύντομη ανάκριση και του ζήτησε να σκιαγραφήσει ένα πλάνο για τον νέο τομέα. Ο Χάιντριχ αυτοσχεδίασε, βασιζόμενος στην εμπειρία του ως αναγνώστη κατασκοπικών μυθιστορημάτων και πήρε τη θέση. Οι ιστορικοί, ωστόσο, επισημαίνουν ότι είναι λάθος να θεωρούμε τον Χάιντριχ αποκλειστικά καιροσκόπο: στην πραγματικότητα υπήρξε ιδεολόγος, πιστός στο ναζιστικό δόγμα, και τα εγκλήματά του ήταν απόρροια του φανατισμού του και της αφοσίωσής του στον χιτλερικό σκοπό. Το νέο, λαμπερό μέλος των Ες Ες επωφελήθηκε της ευκαιρίας να παντρευτεί τη Λίνα φον Οστεν με μια τελετή από την οποία δεν έλειψε η σβάστικα στην Αγία Τράπεζα. Το γαμήλιο δώρο του Χίμλερ στον Χάιντριχ ήταν η προαγωγή του δεύτερου σε αντισυνταγματάρχη. Ο Χάιντριχ έπεσε με τα μούτρα στην οργάνωση της Ες Ντε και δημιούργησε ένα ύπουλο και μοχθηρό όργανο, αφιερωμένο στη δολοπλοκία και στην κατασκοπεία. Ωστόσο ανέκυψε νέα αντιξοότητα: αναδύθηκε και πάλι το παλιό θέμα του εβραϊκού αίματος, αναμφίβολα ως αποτέλεσμα των δολοπλοκιών και του φθόνου στο εσωτερικό του κόμματος. Το ζήτημα έφθασε στα ανώτερα κλιμάκια που διέταξαν τη διεξοδική εξέταση της οικογένειας. Η έρευνα έδειξε ότι ο Χάιντριχ ήταν «καθαρός άριος» αλλά οι υποψίες δεν εξαλείφθηκαν ποτέ ολοκληρωτικά. Σε αυτό συνέβαλε το γεγονός ότι πολλά στοιχεία της γενεαλογίας του Χάιντριχ (καθώς και ένας μάρτυρας) εξαφανίστηκαν. Στην επιτύμβια στήλη του τάφου της γιαγιάς του, για παράδειγμα, η επιγραφή Σάρα Χάιντριχ μετατράπηκε μυστηριωδώς σε Σ. Χάιντριχ.
Κανένας οίκτος
Είναι πιθανόν αυτή η δαμόκλειος σπάθη του εβραϊκού αίματος να πυροδότησε τον αντισημιτικό φανατισμό του Χάιντριχ. Επιπλέον, ενδέχεται να λειτούργησε ως μοχλός πίεσης από τα υψηλά κλιμάκια του κόμματος (ο Γιοακίμ Φεστ λέει ότι υπέστη εκβιασμούς). Ο Χάιντριχ αποδείχθηκε από την αρχή ένας αδυσώπητος Μακιαβέλι της αστυνομίας. Ενα από τα πρώτα δείγματα των μοναδικών ικανοτήτων του δόθηκε τη Νύχτα των Μεγάλων Μαχαιριών, τη νύχτα της 30ής Ιουνίου προς την 1η Ιουλίου 1934, όταν ο Χίτλερ «ξεκαθάρισε» το κόμμα από τους κομματικούς του αντιπάλους. Δεν είχε τον παραμικρό ενδοιασμό να διατάξει τη θανάτωση του ηγετικού στελέχους του κόμματος Ερνστ Ρεμ, νονού του μεγαλύτερου γιου του. Μέσα σε λίγο χρόνο ο σκληρός, ανελέητος, δολοπλόκος αλλά και αποτελεσματικός Χάιντριχ κατάφερε, όντας στη σκιά του Χίμλερ, να συγκεντρώσει τεράστια δύναμη στα χέρια του: χρίστηκε αρχηγός της μυστικής αστυνομίας (SΙΡΟ) που περιελάμβανε την Γκεστάπο και υπεύθυνος της Reichssicherheitshaupramt (RSΗΑ), της ανώτατης υπηρεσίας εσωτερικής ασφάλειας του Ράιχ, του τρομερού ιστού που διέτρεχε όλες τις υπηρεσίες αστυνόμευσης και κατασκοπείας της χώρας. Μέσα στα κα θήκοντα της υπηρεσίας αυτής ήταν φυσικά και το ζήτημα των εβραίων, οι οποίοι θεωρούνταν κύριοι εχθροί του κράτους. Στις 31 Αυγούστου του 1939 ο Χάιντριχ είχε το αμφίβολο προνόμιο να σηκώσει την αυλαία του Β΄ Παγκοσμίου Πόλεμου: ήταν ο επικεφαλής της Επιχείρησης Τάνενμπεργκ η οποία σκοπό είχε να στήσει μια ψεύτικη πολωνική επίθεση που θα δικαιολογούσε προπαγανδιστικά τη γερμανική εισβολή στην Πολωνία την επόμενη ημέρα. Στην επιχείρηση αυτή χρησιμοποιήθηκαν αιχμάλωτοι του στρατοπέδου Ζαχσενχάουζεν, οι οποίοι εκτελέστηκαν εν ψυχρώ, υποδυόμενοι τους πολωνούς επιτιθέμενους στρατιώτες. Κατά τη διάρκεια της εκστρατείας στην Πολωνία τα Ες Ες εγκαινίασαν το πρόγραμμα μαζικών δολοφονιών, με τις ειδικές αστυνομικές μονάδες ασφαλείας του Χάιντριχ, τις περιβόητες einsatzgru ppen, που έμελλε να σπείρουν τον τρόμο στη Σοβιετική Ενωση, διαπράττοντας αμέτρητες φρικαλεότητες. Ο Χάιντριχ ενεπλάκη σταδιακά στις πλέον επονείδιστες πτυχές του ναζιστικού καθεστώτος και, κατά συνέπεια, κατέληξε να διαδραματίσει καταλυτικό ρόλο στην «τελική λύση του εβραϊκού ζητήματος», έναν ρόλο για τον οποίο, αν είχε επιζήσει του πολέμου, θα καταδικαζόταν οπωσδήποτε στη Νυρεμβέργη. Κατ΄ εντολήν του Γκέρινγκ διοργάνωσε την περίφημη Διάσκεψη της Βάνζεε όπου, στις 20 Ιανουαρίου του 1942, συγκεντρώθηκαν οι υψηλοί αξιωματούχοι του Γ΄ Ράιχ για να ορίσουν τα διοικητικά μέτρα και τη διοικητική μέριμνα της γενοκτονίας των εβραίων. Μόνο και μόνο για αυτήν την καρποφόρο συγκέντρωση, στην οποία αποφασίστηκε εν μέσω εκλεκτών κρασιών και πούρων η εξόντωση εκατομμυρίων ανθρώπων, ο Χάιντριχ αξίζει να καταγραφεί στην παγκόσμια ιστορία της μοχθηρότητας.
Ενέδρα στη Βοημία
Από τον Σεπτέμβριο του 1941, και χάρη σε μια συμπτωματική συμμαχία με τον Μπόρμαν, ο Χάιντριχ συνδύαζε τα καθήκοντά του ως αρχηγού της αστυνομίας και της ασφάλειας της αυτοκρατορίας του Χίτλερ με το υψηλό αξίωμα του επικεφαλής των Ες Ες στη Βοημία-Μοραβία. Με αυτήν την ιδιότητα μετέτρεψε ουσιαστικά τη χώρα σε κράτος των Ες Ες και ανέπτυξε στο μέγιστο τις διαστροφικές του ικανότητες, προς φρίκη όλων των Τσέχων. Η επιτυχία του στην καταστολή κάθε είδους αντίστασης αποδείχθηκε συντριπτική σε τέτοιο βαθμό ώστε, παραδόξως, αποτέλεσε έναν από τους λόγους της δολοφονίας του. Οι εξορισμένοι στο Λονδίνο τσεχικοί κύκλοι ένιωσαν υποχρεωμένοι να οργανώσουν και να υλοποιήσουν μια θεαματική αποστολή που θα έδειχνε στον κόσμο ότι ο τσεχικός λαός δεν είχε υποκύψει στη ναζιστική τυραννία. Ετσι γεννήθηκε η Αnthropoid, η επιχείρηση κομάντος με στόχο τη δολοφονία του. Ο Χάιντριχ περιφρονούσε τους Σλάβους και τους ετοίμαζε ένα μέλλον αδυσώπητης σκλαβιάς στο Γ΄ Ράιχ. Η περιφρόνησή του για τους σλαβικούς λαούς, σε συνδυασμό με τη μεγάλη ιδέα που είχε για τον εαυτό του, τον έκανε να αμελήσει την προσωπική του ασφάλεια. Οι αλεξιπτωτιστές κομάντος που είχαν εκπαιδευτεί στο Ηνωμένο Βασίλειο τού έστησαν ενέδρα στις 27 Μαΐου του 1942 στη διαδρομή που έκανε κάθε ημέρα την ίδια ώρα και χωρίς συνοδεία, με ένα ξεσκέπαστο αυτοκίνητο που οδηγούσε ο σοφέρ του των Ες Ες Γιόχαν Κλάιν, από το σπίτι του στα προάστια της Πράγας (μια πολυτελή έπαυλη που είχε κατασχέσει από έναν εβραίο) ως το γραφείο του στο φρούριο Χράντσανι. Σε μια κλειστή στροφή του δρόμου, στα προάστια της πρωτεύουσας, ο λοχίας Γκάμπτσικ όρμησε κραδαίνοντας το Stein του, με σκοπό να αδειάσει τις σφαίρες του στο όχημα. Πάτησε τη σκανδάλη και... τίποτα. Το όπλο είχε κολλήσει. Εκείνη τη στιγμή ο Χάιντριχ πήρε μια μοιραία απόφαση: αντί να διατάξει τον Κλάιν να επιταχύνει, όπως θα ήταν λογικό να κάνει, τον πρόσταξε να σταματήσει για να αντιμετωπίσει ο ίδιος τον επιτιθέμενο. Προφανώς είχε πολλά ελαττώματα, ωστόσο κάθε άλλο παρά δειλός ήταν. Ηταν εξωφρενικά παράτολμος, για τον λόγο αυτό έμαθε να πιλοτάρει αεροπλάνα και, κατά τη διάρκεια του πολέμου, δεν δίστασε να πετάξει με τη Λουφτβάφε σε αναγνωριστικές και μαχητικές αποστολές πρώτα στη Νορβηγία και στη Γαλλία και έπειτα στη Ρωσία όπου, χειριζόμενος ο ίδιος το προσωπικό του καταδιωκτικό Μe-109, καταρρίφθηκε από τον εχθρό και χρειάστηκε να διασωθεί με ειδική επιχείρηση πίσω από τις εχθρικές γραμμές. Ο Χίτλερ εξοργίστηκε μόλις έμαθε ότι ο μεγάλος ειδικός του σε θέματα ασφαλείας και θεματοφύλακας τόσων μυστικών ριψοκινδύνευε αλόγιστα, ενώ ο Χίμλερ τού απαγόρευσε να ξαναπετάξει. Ο Χάιντριχ, σταματώντας εκείνη την ημέρα το αυτοκίνητο, έδωσε την ευκαιρία στον άλλο εκτελεστή της δολοφονικής απόπειρας, τον λοχία Κούμπις, να εκσφενδονίσει χειροβομβίδα. Το κατασκεύασμα προσέκρουσε στο πλάι της Μερτσέντες 320 και εξερράγη, με αποτέλεσμα ο αξιωματικός των ναζιστών να τραυματιστεί από θραύσματα του αμαξώματος. Την περίοδο εκείνη ο Χάιντριχ ετοιμαζόταν να κάνει ένα νέο άλμα στην καριέρα του. Περίμενε ότι ο Χίτλερ θα τον όριζε επικεφαλής ασφαλείας όλων των κατακτημένων επικρατειών. Σκοπός του ήταν να εφαρμόσει την εμπειρία του Προτεκτοράτου ειδικά στη Γαλλία, προκειμένου να μειώσει την αντίσταση των Γάλλων, με τις γνωστές αποτρόπαιες μεθόδους. Σε συνδυασμό με τα καθήκοντά του στο υπουργείο Εσωτερικών και στην Αντικατασκοπία καθώς και με τη δράση του, που στόχο είχε την εκτόπιση των εβραίων, το νέο αξίωμα θα εκτόξευε τον Χάιντριχ στην πρώτη γραμμή του Γ΄ Ράιχ.
Θάνατος από σηψαιμία
Η Γκίτα Σερένι, σύμφωνα με την οποία ο Χάιντριχ υπήρξε «η σκοτεινότερη μορφή του ναζιστικού καθεστώτος», πιστεύει ότι φιλοδοξούσε να αντικαταστήσει τον Χίμλερ. Αλλοι ιστορικοί, ωστόσο, διαφωνούν. Ο Ρίτσαρντ Οβερι είπε πρόσφατα σε μένα τον ίδιο ότι η ναζιστική ηγεσία δεν μπορούσε να ανεχθεί έναν Χάιντριχ με μεγαλύτερες δικαιοδοσίες, ο οποίος θα μπορούσε να αποτελέσει απειλή για τους πραγματικούς αρχηγούς. Θεωρεί ότι η μοίρα του ήταν να «κινηθεί οριζόντια και όχι προς τα πάνω». Σε μια άλλη συζήτηση ο επίσης ιστορικός Ρίτσαρντ Τζ. Εβανς ισχυρίστηκε ότι ο Χάιντριχ, παρ΄ όλες τις τακτικές του, δεν θα έπαυε ποτέ να είναι υφιστάμενος του Χίμλερ. Οπως και αν έχει, ο Χάιντριχ μετά την απόπειρα αιμορραγούσε στον δρόμο, νιώθοντας ίσως να εξανεμίζονται τα όνειρά του, αλλά προσκολλημένος ακόμη στο όπλο του και στο μίσος του. Μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο Μπουλόφκα και η πρώτη εκτίμηση ήταν ότι δεν έφερε σοβαρά τραύματα και θα ανάρρωνεπρος φρίκη όλων. Επειτα από λίγες ημέρες η κατάστασή του επιδεινώθηκε απότομα, υπέστη σηψαιμία, ο οργανισμός του κατέρρευσε και στις 4 Ιουνίου πέθανε. Εικάζεται ότι η χειροβομβίδα περιείχε κάποια τοξίνη με την οποία την είχαν εμπλουτίσει γενναιόδωρα οι βρετανικές μυστικές υπηρεσίες ή ότι κάποιος στο νοσοκομείο έδρασε εις βάρος του καταπονημένου δολοφόνου. Το πιθανότερο είναι ότι ο Χάιντριχ δηλητηριάστηκε από κάποιο βακτήριο που εισχώρησε στις πληγές που προκλήθηκαν από το μέταλλο της βόμβας και τα θραύσματα του αυτοκινήτου. Στο πληγωμένο σώμα του βρέθηκαν και υπολείμματα από αλογότριχες που χρησιμοποιούσαν για να γεμίζουν το εσωτερικό των καθισμάτων των αυτοκινήτων. Ως αιτία θανάτου ανακοινώθηκε η μόλυνση τραύματος. Ο Χίμλερ έστειλε τους καλύτερους γιατρούς των Ες Ες για να θεραπεύσουν το δεξί του χέρι, αλλά οι προσπάθειές τους απέβησαν άκαρπες. Ο γιατρός του Χίτλερ άσκησε δριμεία κριτική στον Καρλ Γκέμπχαρτ, επικεφαλής χειρουργό των Βάφεν Ες Ες, κατηγορώντας τον για ιατρικό λάθος, εξαιτίας της χρήσης σουλφαμίδων στη θεραπεία του ασθενούς. Το περιστατικό αυτό πυροδότησε στη διεστραμμένη ναζιστική λογική άλλη μια φρικαλεότητα που αποτέλεσε τον επίλογο στην καριέρα του Χάιντριχ: ο Γκέμπχαρτ εγκαταστάθηκε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Ράβενσμπρουκ όπου έκανε πειράματα σε αιχμάλωτεςτους προξενούσε πληγές τις οποίες στη συνέχεια μόλυνε ο ίδιος- για να αποδείξει ότι η θεραπεία του Χάιντριχ δεν ήταν λανθασμένη. Αυτά τα πειράματα προκάλεσαν την αγωνία και τον θάνατο μιας ομάδας γυναικών αιχμαλώτων, Πολωνών στην πλειονότητά τους, που επιλέχθηκαν ως ανθρώπινα πειραματόζωα, τις αποκαλούμενες kanichen (κουνέλια). Τον περασμένο Απρίλιο είχα την ευκαιρία να γνωρίσω μια από τις επιζήσασες στην τελετή για την απελευθέρωση του στρατοπέδου Ράβενσμπρουκ, η οποία μου έδειξε τα πόδια της, αυλακωμένα από μεγάλες ουλές, φριχτά σημάδια τα οποία με κάποιο τρόπο οδηγούσαν πίσω στον Χάιντριχ.
Οταν έκλαψε ο Χίτλερ
Οταν πληροφορήθηκε τον θάνατο του δολοφόνουο Χίτλερ, ο οποίος διατηρούσε πάντα μια απόσταση από τον μεγάλο δήμιο του καθεστώτος του, στην αρχή καταράστηκε οργισμένος τον υφιστάμενό του για την απρονοησία του, στη συνέχεια παρομοίασε τον θάνατό του με την ήττα σε μια μάχη και, τέλος, συγκινημένος, στην κηδεία του που έγινε δημοσία δαπάνη στην Καγκελαρία του Γ΄ Ράιχ στο Βερολίνο, τον χαρακτήρισε «άντρα με ατσάλινη καρδιά». Οι ναζιστές αρχηγοί αποχαιρέτισαν τον μοναδικό εξ αυτών που σκοτώθηκε σε δολοφονική απόπειρα με φαντασμαγορική τελετή. Η Φιλαρμονική του Βερολίνου παιάνισε το πένθιμο εμβατήριο «Sigfrido», ενώ ο Φύρερ αγκάλιασε τα παιδιά του Χάιντριχ. Ο μεγαλύτερος γιος του πέθανε λίγο αργότερα, όταν τον παρέσυρε φορτηγό. Στην Πράγα παραμένει ζωντανή η ανάμνηση της σιωπηλής αναμονής που επικράτησε ύστερα από την είδηση της δολοφονικής απόπειρας. Μετά τη νηνεμία η ναζιστική εκδίκηση ξέσπασε σαν ανελέητη καταιγίδα. Τα αντίποινα ήταν φριχτά: μαζικές εκτελέσεις, απελάσεις, ολική καταστροφή του Λεζάκ και του Λίντιτσε, περιοχές όπου εικαζόταν πως είχαν καταφύγει οι αλεξιπτωτιστές, των οποίων τα κεφάλια εκτέθηκαν, δημόσια, μπηγμένα σε παλούκια. Τα κεφάλια του Γκάμπτσικ και του Κούμπις διατηρήθηκαν στη φορμόλη στο ανάκτορο του Πράζσκι ως το τέλος του πολέμου. Σήμερα αποτελεί συγκλονιστική εμπειρία να διασχίζει κανείς την υπέροχη πόλη, που κατακλύζεται από τουρίστες, ακολουθώντας τα ίχνη του Χάιντριχ. Τα βήματα του επισκέπτη αντηχούν στα σκαλιά του φρουρίου Χράντσανι, όπου φαντάζεται κανείς να ανεμίζουν οι μεγάλες σημαίες των Ες Ες, ενώ η μουσική του πατέρα του μοιάζει να αντηχεί στο ανάκτορο Βαλενστάιν, όπου ο ναζιστής ηγέτης παρακολούθησε συναυλία προς τιμήν του Μπρούνο Χάιντριχ, την παραμονή της δολοφονίας του. Το σκηνικό της δολοφονικής απόπειρας στη συμβολή των δρόμων V Ηolesovickach και Ζenklova σήμερα έχει αλλάξει, αλλά ο επισκέπτης νιώθει ανήσυχος ότι θα δει τη Μερτσέντες του reichprotektor να προβάλλει από στιγμή σε στιγμή. Το χειρότερο μέρος, ωστόσο, είναι το εβραϊκό νεκροταφείο, όπου οι επιτύμβιες στήλες συσσωρεύονται όπως τα αμαρτήματα του Χάιντριχ, του Γκόλεμ του Χίτλερ, σχηματίζοντας μακριές σκιές στο δειλινό. Τη νύχτα, αφού χάζεψα τις πάπιες που κολυμπούσαν στα νερά του Μολδάβα και περιπλανήθηκα στα μπαρ της Μάλα Στράνα, θυμήθηκα το παλιό σλαβικό έθιμο για να ξορκίζει κανείς το κακό φτύνοντας στη φωτιά. Το έκανα με ένα κερί που ήταν αναμμένο στο πάτωμα, μπροστά στην πόρτα ενός μπαρ, μουρμουρίζοντας το όνομα του Ράινχαρτ Χάιντριχ, και η φλόγα έσβησε με ένα θυμωμένο σφύριγμα φιδιού.
16/8/09
The White Ribbon International Movie Trailer
I have a deep admiration for the films of Michael Haneke, but was still slightly surprised when his new film The White Ribbon won the top prize at Cannes this year. (Even with Isabelle Huppert, who’d previously found Cannes success via Haneke, as jury prez.) We’ve seen some clips from the film, and now that it is about to open in Germany, there’s a German-language trailer. You won’t get a lot of plot, but Christian Berger’s gorgeous cinematography is on full display.
Also in full view is the steadily encroaching tension that is characteristic of Haneke’s films. Some at Cannes called the film too austere and grey, but I’m intrigued by this approach, especially as it seems to shy away from the flat-out assaults that we’ve seen in some of his films. Even without any English dialogue you can get the sense here that something might be very wrong, but not necessarily in the bleakly savage sense of Funny Games. And, in fact, things are weird, as the synopsis suggests.
A village in Protestant northern Germany. 1913-1914. On the eve of World War I. The story of the children and teenagers of a choir run by the village schoolteacher, and their families: the baron, the steward, the pastor, the doctor, the midwife, the tenant farmers. Strange accidents occur and gradually take on the character of a punishment ritual. Who is behind it all?
www.slashfilm.com
Ωράριο καταστημάτων την Κυριακή στη Γαλλία
Files d'attente en perspective devant les cabines d'essayage ! Dimanche, il sera enfin possible d'acheter en toute légalité des vêtements et des chaussures dans les zones touristiques de France. Jusqu'ici, seuls les boutiques à caractère culturel, sportif et touristique avaient le droit d'ouvrir le dimanche avec du personnel. Après avoir été validée par le Conseil constitutionnel, la loi Maillé sur le travail dominical a été publiée au Journal officiel mardi. Certaines de ses dispositions entrent en vigueur dès ce dimanche, tandis que d'autres devront attendre fin septembre la publication d'arrêtés préfectoraux et de décrets ministériels.
Dès dimanche prochain, dans les 569 communes et zones touristiques existantes, tous les commerçants qui le souhaitent pourront ouvrir. Sans même avoir besoin d'autorisation préfectorale. Si certaines petites boutiques avec un personnel réduit peuvent en profiter dès ce dimanche, il faudra en réalité attendre quelques semaines avant les ouvertures effectives pour des plus grands magasins, employant jusqu'à 200 salariés. Le temps pour les DRH, qui attendaient une promulgation de la loi début septembre, de revenir de vacances et de réorganiser leurs effectifs en conséquence après avoir trouvé des volontaires pour le dimanche.
«Sur les Champs-Élysées, la plupart des magasins qui trépignaient en attendant la loi ouvriront dans les prochaines semaines», assure Édouard Lefebvre, le délégué général du comité Champs-Élysées. Ils représenteraient un tiers des enseignes de la plus belle avenue du monde.
Autre nouveauté de la loi immédiatement mise en place : partout en France, les magasins d'alimentation pourront ouvrir jusqu'à 13 heures, et non plus jusqu'à midi comme auparavant. Un progrès pour les fans de grasse matinée et de brunch tardif. La légalisation du travail dominical dans les futurs «périmètres d'usage de consommation exceptionnel» (puces) à Paris, Aix-Marseille et Lille devra, elle, attendre la publication par les préfets de Région d'arrêtés délimitant le contour des puces. Les conseils municipaux pourront obtenir un classement en «puces». Et chaque commerçant devra déposer une demande de dérogation.
Dès dimanche prochain, dans les 569 communes et zones touristiques existantes, tous les commerçants qui le souhaitent pourront ouvrir. Sans même avoir besoin d'autorisation préfectorale. Si certaines petites boutiques avec un personnel réduit peuvent en profiter dès ce dimanche, il faudra en réalité attendre quelques semaines avant les ouvertures effectives pour des plus grands magasins, employant jusqu'à 200 salariés. Le temps pour les DRH, qui attendaient une promulgation de la loi début septembre, de revenir de vacances et de réorganiser leurs effectifs en conséquence après avoir trouvé des volontaires pour le dimanche.
«Sur les Champs-Élysées, la plupart des magasins qui trépignaient en attendant la loi ouvriront dans les prochaines semaines», assure Édouard Lefebvre, le délégué général du comité Champs-Élysées. Ils représenteraient un tiers des enseignes de la plus belle avenue du monde.
Autre nouveauté de la loi immédiatement mise en place : partout en France, les magasins d'alimentation pourront ouvrir jusqu'à 13 heures, et non plus jusqu'à midi comme auparavant. Un progrès pour les fans de grasse matinée et de brunch tardif. La légalisation du travail dominical dans les futurs «périmètres d'usage de consommation exceptionnel» (puces) à Paris, Aix-Marseille et Lille devra, elle, attendre la publication par les préfets de Région d'arrêtés délimitant le contour des puces. Les conseils municipaux pourront obtenir un classement en «puces». Et chaque commerçant devra déposer une demande de dérogation.
Nouvelles zones touristiques
Il faudra également attendre la publication d'un décret sur les modalités de création de nouvelles zones touristiques. Les plus impatients ? Les grands magasins du boulevard Haussmann, à Paris. Ils devront toutefois convaincre le maire de Paris de demander le classement en zone touristique. Un combat pas gagné d'avance. «On pourrait imaginer n'autoriser l'ouverture, dans cette nouvelle zone touristique, qu'une vingtaine de dimanches par an, et pas 52, explique Lyne Cohen-Solal, adjointe au maire de Paris. Ou alors, de ne les ouvrir que le dimanche après-midi.»
Πόσο δύσκολη είναι η οδήγηση στη Formula 1;
ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ Π. ΝΑΣΣΗ
Πολλή συζήτηση έχει γίνει τις τελευταίες εβδομάδες σχετικά με την επιστροφή ή όχι του Μίχαελ Σουμάχερ στις αγωνιστικές πίστες! Ενώ η επιστροφή του στους αγώνες με το μονοθέσιο της Ferrari είχε προγραμματιστεί για την 23η Αυγούστου, τη 12η Αυγούστου ανακοινώθηκε ότι ο Μ. Σουμάχερ δεν θα αγωνιστεί λόγω ενός προβλήματος που έφερε από παλαιότερο ατύχημα στον αυχένα. Και αυτό παρά το γεγονός ότι ο οδηγός είχε φθάσει σε ένα ικανοποιητικό επίπεδο φυσικής κατάστασης που απαιτείται. Ποιες είναι, αλήθεια, οι απαιτήσεις σε κάθε αγώνα της Formula 1; Τι χαρακτηριστικά πρέπει να έχει ο οδηγός από φυσιολογικής απόψεως για να πρωταγωνιστήσει; Η οδήγηση αυτοκινήτου στη F1 είναι κατ΄ αρχάς ένα ακριβό άθλημα. Το κόστος για κάθε χιλιόμετρο που διανύει το αγωνιστικό αυτοκίνητο αγγίζει τα 400 ευρώ. Υπολογίζεται ότι χρειάζονται 250.000 εργατοώρες περίπου για να φτιαχτεί ένα αυτοκίνητο αγώνων. Οι 120.000 από αυτές απαιτούνται για τη συναρμολόγηση της μηχανής, η οποία αποτελείται από 5.000 κομμάτια! Πριν από κάθε αγώνα μετακινούνται 28 τόνοι υλικών που αφορούν το αυτοκίνητο, τα ελαστικά, τα ανταλλακτικά, τα εργαλεία, τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές και άλλα εξαρτήματα. Τέλος, περίπου 70 άνθρωποι δουλεύουν σε κάθε ομάδα στη διάρκεια του αγωνιστικού Σαββατοκύριακου. O αγώνας αποτελεί πράγματι μια σκληρή δοκιμασία για όλη την ομάδα. Η ρύθμιση του αυτοκινήτου και άλλα τεχνικά ζητήματα αποτελούν ασφαλώς ένα σημαντικό τμήμα της επιτυχίας. Εκτός από το αυτοκίνητο, η κατάσταση του οδηγού παίζει επίσης σημαντικό ρόλο στο αποτέλεσμα, ειδικά σε αγώνες όπως στη Μαλαισία και στο Μπαχρέιν, όπου η υψηλή θερμοκρασία του περιβάλλοντος επηρεάζει την απόδοση του οδηγού. Από διάφορες μετρήσεις που γίνονται κατά τον αγώνα φαίνεται ότι η θερμοκρασία στο πιλοτήριο φτάνει τους 70 C, ενώ αυτή στο εσωτερικό του κράνους του οδηγού τους 60 C. Και αυτό παρά το γεγονός ότι το κράνος του οδηγού αερίζεται με ένα ειδικό σύστημα κλιματισμού. Το θερμικό στρες στο οποίο υποβάλλονται οι οδηγοί είναι πράγματι πολύ υψηλό. Αυτό δεν οφείλεται μόνο στην υψηλή θερμοκρασία στο πιλοτήριο αλλά και στον ρουχισμό που φέρουν. Οι οδηγοί φορούν μια ειδική στολή η οποία μπορεί να τους προστατεύει από τη φωτιά αλλά δεν διευκολύνει την εξάτμιση του ιδρώτα, που είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος απώλειας της θερμότητας από το σώμα. Αποτέλεσμα αυτού είναι η προοδευτική αύξηση της θερμοκρασίας του εσωτερικού του σώματος του οδηγού που μπορεί να καταλήξει σε υπερθερμία. Η αύξηση της θερμοκρασίας του σώματος με τη σειρά της οδηγεί σε μεγαλύτερη εφίδρωση και συνεπώς επιτάχυνση του ρυθμού απώλειας των υγρών από το σώμα και, τελικά, αφυδάτωση. Π ράγματι οι οδηγοί της F1 ιδρώνουν με ρυθμό 1-2 λίτρα την ώρα, όσο περίπου ένας δρομέας. Στο τέλος του αγώνα οι οδηγοί ζυγίζουν 3-4 κιλά λιγότερο. Για ένα μέσο σωματικό βάρος 75 κιλών αυτή η απώλεια υγρών αντιστοιχεί σε αφυδάτωση ίση με 5% περίπου. Τι συμβαίνει στον οργανισμό σε τέτοιο επίπεδο αφυδάτωσης; Οπως δείχνουν αρκετές μελέτες, στο εργαστήριο ακόμη και η αφυδάτωση ίση με 1% του σωματικού βάρους επηρεάζει αρνητικά την απόδοση του οργανισμού. Οταν δε η αφυδάτωση φτάσει 3%-5%, όπως συμβαίνει κατά την οδήγηση στη F1, η απόδοση επηρεάζεται σημαντικά. Κατ΄ αρχάς μειώνεται η μυϊκή λειτουργία. Οι οδηγοί εκτελούν συνεχή μυϊκή λειτουργία με τα άνω και τα κάτω άκρα, η οποία μειώνεται όσο αφυδατώνεται ο οργανισμός και ανεβαίνει η θερμοκρασία του σώματος. Επιπλέον φαίνεται ότι σε τέτοιες συνθήκες μειώνεται η αιμάτωση του εγκεφάλου, γεγονός που ενδέχεται να επηρεάσει πολλές άλλες λειτουργίες. Η μελέτη των επιπτώσεων της αφυδάτωσης και της υπερθερμίας στον ανθρώπινο οργανισμό ξεκίνησε γύρω στο 1940 στα ειδικά εργαστήρια του αμερικανικού στρατού. Από το 1975 και μετά έχουν γίνει αρκετές έρευνες στο εν λόγω ζήτημα σε πιλότους μαχητικών αεροσκαφών και ελικοπτέρων. Από αυτές τις μελέτες φαίνεται ότι η αφυδάτωση του πιλότου και η υπερθερμία εξαιτίας της ζέστης στο πιλοτήριο οδηγούν σε μείωση της αυτοσυγκέντρωσης και σε απώλεια της προσοχής. Ενδεικτικά ο Βlockley από τη Σχολή Μηχανικών του Πανεπιστημίου του Λος Αντζελες έδειξε εδώ και πολλά χρόνια ότι οι πιλότοι μπορούν να διατηρήσουν τον υψηλό βαθμό εγρήγορσης που έχουν στην αρχή μιας εικονικής μάχης για 20-30 λεπτά περίπου, όταν βρίσκονται σε θερμοκρασία 70-90 C (Watkins, 2006, Clin Νeurosurg). Φανταστείτε λοιπόν τι συμβαίνει σε έναν οδηγό F1 που βρίσκεται στο πιλοτήριο, σε θερμοκρασία 70 C, για δύο ώρες περίπου. Οπως δηλώνουν ορισμένοι από αυτούς, «η αφυδάτωση που παθαίνουμε μπορεί να οδηγήσει σε απώλεια της συγκέντρωσης, να μειώσει την απόδοση και να απειλήσει την ασφάλειά μας» (http://www. f1complete.com). Π ώς αντιμετωπίζουν οι οδηγοί την αφυδάτωση και την υπερθερμία; Με τη σωστή διατροφή και τον θερμο-εγκλιματισμό. Η καλή διατροφή συνίσταται κυρίως στη λήψη πολλών υγρών τις ημέρες πριν από τον αγώνα, κατά τη διάρκεια του αγώνα και μετά από αυτόν. Η λήψη υγρών κατά τη διάρκεια του αγώνα γίνεται από ειδικό δοχείο στο αυτοκίνητο, μέσω ενός σωλήνα προσαρμοσμένου στο κράνος του οδηγού. Η κατανάλωση νερού και η αναχαίτιση με αυτόν τον τρόπο της αφυδάτωσης και της υπερθερμίας έχουν ευεργετικά αποτελέσματα για τον οργανισμό, όπως έχει δειχθεί σε πολλές έρευνες. Για τον θερμο-εγκλιματισμό, που μπορεί να αναδειχθεί σε σημαντικό συστατικό της επιτυχίας σε αγώνες όπως στο Μπαχρέιν και στη Μαλαισία, απαιτούνται 7-10 ημέρες προπόνησης στις συγκεκριμένες συνθήκες. Μετά τον θερμοεγκλιματισμό ο πιλότος ιδρώνει περισσότερο και με αυτόν τον τρόπο ρυθμίζει καλύτερα τη θερμοκρασία του σώματός του.
Οι δυνάμεις που ασκούνται στο σώμα του οδηγού της F1 ενδέχεται να φτάσουν τα 4,5 G κατά το φρενάρισμα. Οι συνθήκες αυτές δημιουργούν μεγάλες επιβαρύνσεις για το μυοσκελετικό σύστημα. Επιπλέον σε έναν αγώνα γίνονται 2.600-3.000 αλλαγές στις ταχύτητες και αυτό είναι ένα επιπρόσθετο μυϊκό έργο. Η καρδιακή συχνότητα, που είναι ο δείκτης της προσπάθειας που καταβάλλει ο οργανισμός, είναι κατά μέσον όρο 160 παλμοί το λεπτό κατά τη διάρκεια του αγώνα με κορυφώσεις στους 200 παλμούς. Είναι, δηλαδή, λίγο χαμηλότερη από αυτήν που έχει ένας μαραθωνοδρόμος ή 2,5-3 φορές πάνω από την καρδιακή συχνότητα ηρεμίας. Τέλος, ο οδηγός χάνει 1.300-2.000 θερμίδες περίπου κατά τη διάρκεια του αγώνα! Η ενέργεια αυτή είναι πολύ μεγάλη αν αναλογιστεί κανείς ότι ο μέσος άνθρωπος χρειάζεται 2.500 θερμίδες στη διάρκεια του 24ώρου. Ενδεικτικά η ενέργεια των 1.300-2.000 θερμίδων αντιστοιχεί σε μιάμιση ώρα γρήγορο τρέξιμο (5 min/km) ή επτά ώρες περπάτημα με ρυθμό 10 min/km! Οι απαιτήσεις λοιπόν τόσο για το μυϊκό όσο και για το καρδιαγγειακό σύστημα είναι πολύ μεγάλες κατά την οδήγηση του αγωνιστικού αυτοκινήτου. Για να τα καταφέρουν οι οδηγοί γυμνάζονται τακτικά και συστηματικά, όπως και οι αθλητές άλλων αθλημάτων. Η προπόνησή τους περιλαμβάνει αερόβια άσκηση για την εκγύμναση του καρδιαγγειακού συστήματος αλλά και ασκήσεις μυϊκής ενδυνάμωσης. Τα κλασικά μοντέλα προπόνησης αυτών των ικανοτήτων απαιτούν διάστημα 4-6 εβδομάδων για την επίτευξη της μέγιστης απόδοσης. Τα τελευταία χρόνια η γνώση της αθλητικής επιστήμης και ειδικότερα της εργοφυσιολογίας έχει προχωρήσει αρκετά. Τώρα πια μπορεί ένας αθλητής να φτάσει σε υψηλό επίπεδο απόδοσης σε μικρότερο χρονικό διάστημα. Ολα αυτά με φυσικά μέσα! Απλώς η προπόνηση γίνεται στοχευμένα και εντατικά. Ετσι μπορεί ένας αθλητής να βελτιώσει κατά πολύ την αντοχή του με 6-8 ειδικές προπονήσεις σε διάστημα δύο-τριών εβδομάδων. Ο κ. Γιώργος Π. Νάσσης είναι διδάκτωρ Εργοφυσιολογίας.
15/8/09
14/8/09
Τα χαμένα βήματα του Λεωνίδα
Από www.tovima.gr
«Το ακριβές σημείο της μάχης; Τι να σας πω, κάπου εδώ γύρω». Ο Πέτρος, υπάλληλος του βενζινάδικου «Θερμοπύλες », δείχνει αόριστα, με το γεμάτο γράσα χέρι του, κάπου πίσω από ένα χαμηλό κτίσμα, όπου προσφέρονται φαγητά... διόλου ανάλογα της σπαρτιατικής διατροφής. Μάλλον θα του κάνουν συχνά την ίδια ερώτηση, ιδίως μετά την ταινία «300». «Εντάξει, σε όλους λέω τα ίδια:Δεν υπάρχει και τίποτε σπουδαίο για να δεις. Είναι μόνον το μνημείο του Λεωνίδα κι ο λόφος... Γι΄ αυτό φεύγουν απογοητευμένοι». Η αλήθεια είναι ότι η εμπειρία της επίσκεψης στις Θερμοπύλες, όπου το καλοκαίρι του 480 π.Χ. ένα μικρό στρατιωτικό σώμα από τη Σπάρτη κατέκτησε τη δόξα, με τους οπλίτες του να πέφτουν μέχρις ενός σε μια προσπάθεια να εμποδίσουν τους πέρσες εισβολείς να περάσουν από τα στενά και να κατευθυνθούν προς Νότον, μπορεί να αποδειχθεί απογοητευτική. Εκτός και αν διακατέχεται κανείς από επική διάθεση και διαθέτει πολλή φαντασία. Το μέρος κατ΄ αρχάς έχει αλλάξει σε εκπληκτικό βαθμό από την αρχαιότητα. Δεν υπάρχει πλέον εκείνο το στενό πέρασμα ανάμεσα στη θάλασσα και στα βουνά το οποίο καθιστούσε τη θέση στρατηγικής σημασίας, επιτρέποντας στον βασιλιά των Σπαρτιατών Λεωνίδα και στο ένδοξο στράτευμά του με τις κόκκινες χλαμύδες να ανακόψουν τελικά την πορεία των ορδών του εχθρού, προκαλώντας το πρώτο- και θανατηφόρο- «μποτιλιάρισμα» στην Ιστορία. Τώρα, από τις υπώρειες του όρους Καλλίδρομο ως τα νερά του Μαλλιακού κόλπου εκτείνεται, σε βάθος μεγαλύτερο των πέντε χιλιομέτρων, μια μεγάλη πεδιάδα που δημιουργήθηκε από τις αποθέσεις των ποταμών στη διάρκεια αιώνων. Ετσι όπως είναι τώρα το σκηνικό, η όλη ιστορία της μάχης μοιάζει ακατανόητη. Επιπλέον το αρχαίο τοπίο διασχίζεται τώρα από την Εθνική οδό Αθηνών- Θεσσαλονίκης και ο θόρυβος των φορτηγών πνίγει τον μακρινό απόηχο από τα βήματα του στρατού του Μεγάλου Βασιλέως. Η ταινία «300», παρά τις κακές κριτικές που δέχθηκε για την εχθρική προς τους Πέρσες οπτική της, που άγγιζε τον ρατσισμό και την ομοφοβία, αλλά και για τις παρεκτροπές της από την ιστορική πραγματικότητα όσον αφορά τους αρχαίους Ελληνες, ενίσχυσε το ενδιαφέρον για τις Θερμοπύλες. Ετσι όλο και περισσότεροι τουρίστες, ξένοι αλλά και Ελληνες (η ταινία γνώρισε αποθεωτική υποδοχή στις αίθουσες), σταματούν εδώ για μια γρήγορη επίσκεψη. Οι ελλείψεις όσον αφορά την πληροφόρηση αναμένεται μάλιστα να καλυφθούν σύντομα με τη δημιουργία ενός μικρού μουσείου το οποίο προβλέπεται να ανοίξει απέναντι από το μνημείο του Λεωνίδα, πίσω από τον λόφο Κολωνό (έχει σχεδόν ολοκληρωθεί). Τη φυσική πύλη εισόδου προς την καρδιά της Ελλάδας δηλώνει σαφώς το δεύτερο συνθετικό της λέξης «Θερμοπύλες». Ταυτόχρονα όμως ο πληθυντικός αριθμός υποδεικνύει και την ύπαρξη τριών διαδοχικών σημείων, όπου βρίσκονταν ισάριθμα στενά περάσματα, κάνοντας την πρόσβαση δυσκολότερη. Ο Λεωνίδας λοιπόν αποφάσισε να υπερασπιστεί το δεύτερο πέρασμα-πύλη, το κεντρικό, που είχε πλάτος περίπου 20 μέτρων, εκμεταλλευόμενος και την ύπαρξη ενός παλαιού τείχους που είχαν κτίσει οι Φωκαείς και που ο ίδιος ενίσχυσε. Οσον αφορά εξάλλου το πρώτο συνθετικό της λέξης, «θερμό-», αυτό προκύπτει από τις πηγές θερμού νερού που υπήρχαν τότε και τώρα στην περιοχή. Προχωρώντας από το βενζινάδικο προς το βουνό, κάτω από τον ανελέητο ήλιο (μήπως τους 300 που πολέμησαν μέσα στο κατακαλόκαιρο δεν τους σκότωσαν οι Πέρσες αλλά ο ήλιος;) φθάνουμε σε ένα δασάκι, όπου ένας μικρός καταρράκτης καταλήγει σε μικρή δεξαμενή χαρίζοντας μια ειδυλλιακή αίσθηση δροσιάς. Αντί για νύμφες, όμως, στο νερό βρίσκεται ένας Ελληνας με μικροσκοπικό μαγιό, ο οποίος ωστόσο δεν παύει να ιδρώνει. Το νερό, βλέπετε, είναι ζεστό! Αν βουτήξεις το χέρι σου μέσα, νιώθεις δυσάρεστα. Αλλά το χειρότερο είναι ότι αναδύει μια δυσοσμία από θειάφι που πνίγει τον τόπο, λες και πρόκειται για μίασμα που βγαίνει από τα έγκατα του Αδη. Δίπλα, στο μικρό ασβεστωμένο σπιτάκι από όπου μπαίνει κανείς στη δεξαμενή, ένας άνθρωπος καθισμένος στον ίσκιο κάνει αέρα. - «Ναι, εδώ είναι οι Θερμοπύλες. Τι ακριβώς ψάχνετε;» - «Ξέρω εγώ; Τους Σπαρτιάτες, τη μάχη, την ανδρεία...» Ο φύλακας μουρμουρίζει κάτι στα ελληνικά- κατανοητή γίνεται μόνον η λέξη «μ... άκα»- και ο επισκέπτης ξεκινά να βρει την άκρη μόνος του. Ακολουθώντας την πορεία των θειούχων υδάτων, με το πανδαιμόνιο των τζιτζικιών να θυμίζει τη στρατιά του Ξέρξη ενόσω ακονίζει τα όπλα της, φθάνουμε στην πυκνόφυτη πλαγιά του βουνού, γεμάτη πουρνάρια, κυπαρίσσια και πεύκα. Το μέρος είναι απομονωμένο αλλά και πολύ δημοφιλές, κρίνοντας από τα σημάδια από ρόδες, τα κουτιά μπίρας και τα χαρτομάντιλα. Ισως είναι τοπική παράδοση να έρχονται εδώ ζευγαράκια για να παίξουν τους οπλίτες και τις εταίρες. Η συσκευασία ενός προφυλακτικού μάρκας «Τrojan» («Τρώες») αποδεικνύει ότι υπάρχουν άνθρωποι με αληθινά επική αντίληψη περί ζωής! Σ την περιοχή των πηγών δεν υπάρχει τίποτε να δεις. Ούτε ίχνος από το τείχος των Φωκαέων, που μάλλον βρίσκεται πιο ανατολικά. Προχωρώντας προς τα εκεί φθάνουμε σε ένα πλατύ ξέφωτο με θάμνους, για το οποίο κάποιοι συμπαθητικοί τροχονόμοι (υπάρχει ένας σταθμός της Τροχαίας μέσα στα πεύκα, κοντά στο κτίριο των θερμών πηγών) αποφαίνονται, αφού το έχουν συζητήσει μεταξύ τους, ότι είναι το κύριο θέατρο της μάχης. Οι αξιωματικοί σπεύδουν προς διάσωση του μοναχικού ταξιδιώτη ο οποίος, μιμούμενος τον κόμη Αλμασι (τον ήρωα της ταινίας «Ο άγγλος ασθενής») τριγυρίζει ώρες τώρα μέσα στη σκόνη διαβάζοντας Ηρόδοτο και κοιτάζοντας χάρτες, χωρίς καπέλο μέσα στο λιοπύρι. Οι αστυνομικοί τον συμβουλεύουν να φορέσει καπέλο, να πίνει πολλά υγρά και να πάρει έναν υπνάκο και αποχωρούν με τα όπλα στη ζώνη, ενώ ο επισκέπτης διαβάζει μεγαλόφωνα την ιλιγγιώδη περιγραφή του τεράστιου και γραφικού στρατού του Ξέρξη, ο οποίος, σύμφωνα με τον ιστορικό, άδειασε ολόκληρη την Ασία για να συγκεντρώσει «δύο εκατομμύρια τριακόσιες δέκα επτά χιλιάδες άνδρες, χώρια οι δούλοι». Η αλήθεια είναι ότι το νούμερο είναι τεράστιο και σήμερα δεν γίνεται απολύτως αποδεκτό. Από την άλλη όμως είναι αδιαμφισβήτητο ότι ο Ξέρξης ήταν επικεφαλής ενός στρατού πέρα από κάθε όριο. Απέναντι σε αυτούς και «με στόχο να μην μπορέσουν οι βάρβαροι να μπουν στην Ελλάδα», ώστε να υπάρξει χρόνος για τη συγκέντρωση ενός μεγαλύτερου στρατού, ο Λεωνίδας παρέταξε τους 300 Σπαρτιάτες του (τον βασικό πυρήνα των δυνάμεών του) και επίσης τα άλλα ελληνικά στρατεύματα που ήταν υπό τις διαταγές του: Κάπου 5.000 οπλίτες.
O ι Σπαρτιάτες ήταν ασφαλώς η αφρόκρεμα των δυνάμεων που αντιπαρέταξε η Ελλάδα στον εισβολέα εκείνες τις κρίσιμες στιγμές. Εκπαιδευμένοι στρατιωτικά από τα πέντε τους χρόνια με μεθόδους που μπροστά τους οι πεζοναύτες θυμίζουν παιδική χαρά, το να πηγαίνουν στον πόλεμο ήταν σαν εκδρομή, συγκριτικά με την καθημερινή τους ζωή. Ασκημένοι με τρόπο βάναυσο στην πειθαρχία, σκληροί στο έπακρο, αληθινές φονικές μηχανές όταν έμπαιναν στη μάχη στοιχημένοι, με τις βαριές ασπίδες που είχαν ενίσχυση από χαλκό μπροστά τους και με ορθωμένες τις μακριές λόγχες τους (τα σπαθιά τους αντιθέτως ήταν κοντά, αλλά κανείς δεν τολμούσε να πει τίποτε για αυτό), παρουσίαζαν ένα τρομακτικό θέαμα. Εκαναν επίθεση υπό τον ανατριχιαστικό ήχο των αυλών και τους άρεσε να απαγγέλλουν πολεμική ποίηση του ποιητή Τυρταίου. Στη μάχη σώμα με σώμα έσπρωχναν μαζικά με τις ασπίδες (ο ωθισμός των οπλιτών) και κλάδευαν τον εχθρό σαν άλλοι Ηρακλείδες. Ηταν εν τέλει η πιο παράξενη επιλογή ως σύμβολα της ελευθερίας της Ελλάδας και του αγώνα για την επιβίωση της δημοκρατίας, από την άλλη όμως είχαν ένα αδιαμφισβήτητο προσόν: Ηταν γενναίοι. Ενώ περίμεναν την πρώτη επίθεση των Περσών, χτένιζαν τα μαλλιά τους. Και στις Θερμοπύλες ήταν η πιο μεγάλη τους ώρα. Υστερα από δύο ημερών άκαρπες μετωπικές επιθέσεις με τεράστιες απώλειες, οι Πέρσες με τη βοήθεια του απαραίτητου προδότη Εφιάλτη ανακάλυψαν ένα μονοπάτι στο βουνό (την ατραπό Ανωπαία), που τους επέτρεψε να περάσουν στα μετόπισθεν των Ελλήνων. Τότε ο Λεωνίδας, βλέποντας ότι είχαν όλα χαθεί, επέτρεψε στο υπόλοιπο στράτευμα να φύγει και πήρε την απόφαση να μείνουν αυτός και οι Σπαρτιάτες του για να πολεμήσουν μέχρι θανάτου. Ο Ηρόδοτος προσυπογράφει την εκδοχή ότι η τιμή εμπόδιζε τους Σπαρτιάτες να εγκαταλείψουν τη θέση την οποία είχαν πάει να υπερασπιστούν. Η μάχη, στην οποία υπήρξαν κάποιοι πιο γενναίοι μεταξύ των γενναίων (όπως ο Διηνέκης που απάντησε ότι δεν τον πείραζε που τα περσικά βέλη έκρυβαν τον ήλιο γιατί έτσι θα πολεμούσαν στη σκιά), ανέδειξε και κάποιους δειλούς. Πιο γνωστός, ο Αριστόδημος, επέστρεψε στην πόλη του όπου τον φώναζαν «ο δειλός», πράγμα βαρύ, ειδικά αν ζούσες εκείνη την εποχή στη Σπάρτη. Ξέπλυνε την ντροπή του όμως στη μάχη των Πλαταιών (σήμερα μια άνυδρη, ξερή πεδιάδα γεμάτη γαϊδουράγκαθα) στην οποία, αντί να δείξει ξανά δειλία, όρμησε σαν τρελός εναντίον των Περσών οι οποίοι τον σκότωσαν προς μεγάλη ικανοποίηση όλων, πιθανώς και δική του. Στο σημερινό πλάτωμα των Θερμοπυλών που διασχίζει η Εθνική οδός, στην αρχαιότητα υπήρχε θάλασσα. Στην απέναντι πλευρά του δρόμου βρίσκεται το μνημείο του 1955 σε μνήμη της μάχης, στο οποίο κυριαρχεί το γιγάντιο μπρούτζινο άγαλμα του Λεωνίδα σε μια αέναη γιγαντομαχία με τους φρικαλέους πυλώνες υψηλής τάσης πίσω του. Για να το πλησιάσουμε, πρέπει να διασχίσουμε τον αυτοκινητόδρομο με ταχύτητα ανέμου και με τεταμένη την προσοχή, αφού η κυκλοφορία των οχημάτων είναι έντονη και στα δύο ρεύματα. Φθάνουμε έτσι μπροστά στον τεράστιο Σπαρτιάτη με ταχυπαλμία, με αισθήματα δέους, αλλά και οργισμένοι από την τρομακτική ελληνική συνήθεια να οδηγούν και στην ακριανή λωρίδα. Ο Λεωνίδας υπομένει στωικά την κάψα με το ακόντιό του να σημαδεύει το βουνό, ενώ τα μάτια του κρύβονται κάτω από την περικεφαλαία με το ψηλό λοφίο. Στο βάθρο βρίσκεται η λακωνική επιγραφή «Μολών Λαβέ», η θρυλική απάντηση που έδωσε στον απεσταλμένο του Ξέρξη ο οποίος του ζητούσε να παραδώσει τα όπλα (η ίδια σήμερα κοσμεί το έμβλημα του 1ου Σώματος Στρατού). Τ ο καλύτερο σημείο για να θαυμάσει κανείς το κολοσσιαίο άγαλμα μέσα στο λιοπύρι είναι από κάτω προς τα επάνω, λόγω κάποιας σκιάς που δημιουργεί γύρω του, όμως οι τουρίστες σού ζητούν να φύγεις για να φωτογραφηθούν... Ενας ισπανός τουρίστας μάλιστα κάνει σαρκαστικά σχόλια σχετικά με την ανατομία του γυμνού Λεωνίδα. Ο μπρούτζος μοιάζει να τρέμει από την προσβολή, αλλά μάλλον φταίει το φορτηγό που περνάει. Στα αριστερά του μνημείου, το οποίο έχει στηθεί για τον βασιλιά και τους Σπαρτιάτες του, βρίσκεται ένα πολύ πιο διακριτικό, του 1997, αφιερωμένο στους Θεσπιείς, τους «δεύτερους» της μάχης των Θερμοπυλών. Σε μικρή απόσταση όμως ένα παγκάκι και μία βρυσούλα, βολικά τοποθετημένα και τα δυο κάτω από μια συκιά, μας βοηθούν να συνέλθουμε. Αλλά η δική μας «μάχη» συνεχίζεται. Πρέπει να συνεχίσουμε, να επιστρέψουμε στην άλλη πλευρά του αυτοκινητοδρόμου(!) και να ανεβούμε στο τελευταίο σημείο του δράματος των Θερμοπυλών: Στον μικρό λόφο που ονομάζεται Κολωνός. Οι ανασκαφές του μεγάλου αρχαιολόγου Σπυρίδωνος Μαρινάτου στις Θερμοπύλες το 1939 επέτρεψαν την ταύτιση της θέσης της τελικής πτώσης των Σπαρτιατών με τον λόφο Κολωνό, όπου βρέθηκε μεγάλος αριθμός από αιχμές βελών. Αυτά τα βέλη επαλήθευσαν την αφήγηση του Ηρόδοτου- και τη μετέπειτα λαϊκή απεικόνιση- με τους τελευταίους οπλίτες να πολιορκούνται από παντού, πνιγμένοι σε μια βροχή από εκτοξευόμενα βέλη. Στην κορυφή αυτού του μικρού λόφου, δίπλα στη σύγχρονη πλάκα που βρίσκεται στο έδαφος, με το περίφημο επιτάφιο επίγραμμα του Σιμωνίδη του Κείου «Ω ξειν αγγέλειν Λακεδαιμονίοις ότι τήδε κείμεθα τοις κείνων ρήμασι πειθόμενοι», το βάρος των έντονων συναισθημάτων που γεννούν οι Θερμοπύλες συμπυκνώνεται και ξεχύνεται τελικά, κατακλύζοντας τον επισκέπτη. Μπορεί να φταίει η ζέστη, η κούραση ή ο πολύς Ηρόδοτος, όμως οι εικόνες της μάχης, το πανδαιμόνιο, η μυρωδιά των ιδρωμένων σωμάτων, του φόβου και του αίματος μοιάζουν να αναβλύζουν από τις φλογισμένες πέτρες, ακόμη και από το χώμα. Και ανακαλύπτουμε ότι ακόμη βρίσκονται εδώ εκείνοι οι σπαρτιάτες οπλίτες, περιβεβλημένοι με «θάρρος που το όπλιζε η οργή», να υπομένουν, ενώ κοιτάζουν καταπρόσωπο τον θάνατο. Σφίγγουν στα δόντια τους το πείσμα σαν ξινό φρούτο, όπως θα έλεγε και ο Γιάννης Ρίτσος. Αιώνιοι, ακαταμάχητοι ακόμη και στην ήττα, γραπωμένοι σε αυτό το κομμάτι της Ιστορίας, σε αυτό το ασήμαντο κομμάτι Ελλάδας, το οποίο λαμπρύνει η ανδρεία, σπαρμένη σε κάθε του γωνιά.
12/8/09
8/8/09
Ανωνυμία, κατάχρηση και ο ρόλος του Blogger
Με αφορμή την προσωρινή αναστολή λειτουργίας του Τρωκτικού (δε γνωρίζουμε εάν ήταν πραγματική ή όχι, τεχνικό σφάλμα ή διαφημιστικό κόλπο) από το διαδίκτυο και τις ποικίλες αντιδράσεις που υπήρξαν στην μπλογκόσφαιρα για το συγκεκριμένο ζήτημα, πρέπει να λεχθούν ορισμένες αλήθειες σχετικά με την ανωνυμία που επιλέγουν ορισμένα ιστολόγια, την καταστρατήγηση της παραπάνω έννοιας και φυσικά το ρόλο που διαδραματίζει ο ιστοχώρος φιλοξενίας, που στην προκειμένη περίπτωση ήταν ο Blogger.
«Don’t be evil», δηλαδή μην είσαι κακός, μην πράττεις κάτι άσχημο. Εξαρτάται βέβαια από τα κίνητρα του καθενός πώς θα ερμηνεύσει την παραπάνω ρήση. Πρόκειται για σλόγκαν, το οποίο υιοθετήθηκε από την Google. Σύμφωνα με την Wikipedia (http://en.wikipedia.org/wiki/Don't_be_evil), αφορά περισσότερο το θέμα της απληστίας και της κερδοσκοπίας σε επίπεδο επιχειρήσεων. Γενικότερα, πάντως, αυτό το σλόγκαν θα μπορούσε να αποτελεί κατευθυντήρια αρχή για κάθε εμπνευστή και δημιουργό ιστολογίου. Βέβαια, όσοι ασχολούνται με τα ιστολόγια, είτε συντάκτες είτε αναγνώστες, θα έχουν αντιληφθεί ότι υπάρχει ένας χώρος, όπου ο καθένας έχει την ευκολία και την άνεση να γράφει οτιδήποτε εναντίον οποιουδήποτε και όποτε το επιθυμεί χωρίς τεκμηρίωση, συνείδηση, υπευθυνότητα και εγκράτεια. Ο χώρος αυτός είναι η ελληνική πραγματικότητα του Blogger.
Οι περισσότεροι, αν όχι όλοι, θα έχουν διαπιστώσει πόσο εύκολη, απλή, γρήγορη και -εννοείται- δωρεάν είναι η δημιουργία ιστολογίου. Η απλότητα του Blogger εμπεριέχει ωστόσο ένα ρίσκο, το οποίο μπορεί να είναι απρόβλεπτο. Ο οποιοσδήποτε μπορεί να φτιάξει ιστολόγιο. Αυτό έχει ως συνέπεια να παρατηρούμε την παρουσία ιστολογίων με περιεχόμενο ποιοτικό, διασκεδαστικό και δημιουργικό και άλλων που έχουν ως στόχο την προπαγάνδα, τη συκοφαντία, το κουτσομπολιό, την ισοπέδωση των πάντων.
Η δεύτερη κατηγορία ιστολογίων βασίζεται σ’ένα θεμελιώδες δικαίωμα, την ανωνυμία. Ο καθένας απολαμβάνει την ελευθερία να γνωστοποιεί ή να αποκρύπτει την ταυτότητά του, να δημοσιοποιεί ή να μην αποκαλύπτει τα προσωπικά του δεδομένα. Τα ιστολόγια που συκοφαντούν, που εκστομίζουν αμετροεπώς χαρακτηρισμούς και κρίνουν τους πάντες και τα πάντα αισθανόμενοι ότι έχουν το αλάθητο, βασίζονται σ’αυτό το δικαίωμα. Ποια είναι η ειδοποιός διαφορά? Έγκειται στο γεγονός ότι τα προπαγανδιστικά ιστολόγια δεν περιορίζονται στην άσκηση του παραπάνω δικαιώματος, αλλά το εκμεταλλεύονται, το καταστρατηγούν και αλλοιώνουν την πραγματική του αξία. Η ανωνυμία, εξαιτίας αυτών των κρουσμάτων, τείνει να ποινικοποιηθεί, μετατρέπεται σε έννοια παρεξηγήσιμη, σε αντικείμενο καχυποψίας και φυσικά οι συνέπειες αυτής της κατάστασης επηρεάζουν όλους τους δημιουργούς ιστολογίων.
Ο χώρος φιλοξενίας ιστολογίων εγγυάται τη δυνατότητα της ανωνυμίας. Βέβαια, η εν λόγω εγγύηση δεν είναι απόλυτη. Δύο είναι τα στοιχεία που τη σχετικοποιούν. 1. Ο ίδιος ο φορέας έχει στην κατοχή του και στη διακριτική του ευχέρεια την IP διεύθυνση του κάθε δημιουργού ιστολογίου. 2. Η εν λόγω διεύθυνση, η οποία και νομολογιακά αποτελεί προσωπικό δεδομένο, δημοσιοποιείται κατόπιν δικαστικής αίτησης, όταν συντρέχει δίωξη κακουργηματικού χαρακτήρα.
Η όλη λειτουργία του οικοδεσπότη στηρίζεται στην θεμελιώδη ελευθερία της έκφρασης. Η τελευταία όμως δεν συνεπάγεται ασυδοσία, συκοφαντία, δυσφήμηση, εξύβριση. Ο συγκεκριμένος ιστοχώρος φιλοξενίας δε φαίνεται να το έχει πλήρως κατανοήσει, δεν είναι ξεκαθαρισμένο στη γενικότερη πολιτική του. Από την άλλη, είναι δυνατό να ειπωθεί ότι τηρεί μία περιέργως ουδέτερη στάση σε περιπτώσεις που παρεκκλίνουν ξεκάθαρα από το πραγματικό νόημα της ελευθερίας του λόγου.
Θεωρητικά θέτει τις βάσεις ελέγχου περιπτώσεων που αφορούν ποινικά κολάσιμες πράξεις. Τι γίνεται όμως στην περίπτωση προσβολής της προσωπικότητας? Υπάρχουν οι κλασικοί όροι χρήσης και η πολιτική απορρήτου. Σε ό,τι αφορά την πολιτική περιεχομένου, διατυπώνεται ξεκάθαρα το εξής : «Σεβόμαστε την ιδιοκτησία και την ευθύνη των χρηστών για το περιεχόμενο που επιλέγουν να μοιραστούν. Πεποίθησή μας είναι ότι η λογοκρισία του περιεχομένου αντιβαίνει στις αρχές μιας υπηρεσίας που βασίζεται στην ελευθερία της έκφρασης. Προκειμένου να διατηρήσουμε αυτές τις αξίες, πρέπει να περιορίσουμε τις όποιες καταχρήσεις που απειλούν τη δυνατότητά μας να παρέχουμε αυτή την υπηρεσία και την ελευθερία έκφρασης που αυτή ενθαρρύνει. Συνεπώς, υπάρχουν ορισμένα όρια όσον αφορά τον τύπο περιεχομένου που μπορεί να φιλοξενηθεί στο Blogger. Τα όρια που έχουμε καθορίσει είναι εκείνα που αφενός συμμορφώνονται με τις νομικές απαιτήσεις και αφετέρου εξυπηρετούν τη βελτίωση της υπηρεσίας γενικώς». Πρακτικά δε φαίνεται να τηρείται.
Ο κάθε ιστοχώρος φιλοξενίας δεν είναι άμοιρος ευθυνών. Σε ό,τι αφορά τον Blogger, μην ξεχνάμε ότι πρόκειται για επιχείρηση, η οποία είναι φυσιολογικό να εξυπηρετεί τα δικαιώματά της κατά το δοκούν. Το γεγονός ότι είναι αμερικάνικη εταιρεία, δε σημαίνει ότι απολαμβάνει δικαστική ασυλία. Πολλές είναι οι περιπτώσεις (ιδίως στο εξωτερικό), κατά τις οποίες ιδιώτες στράφηκαν δικαστικά κατά της Google για μη τήρηση των υποχρεώσεών της.
Παρόλο που τίθενται από τον οικοδεσπότη ορισμένα εργαλεία ελέγχου και ειδοποίησης για ανήθικα και παράνομα περιεχόμενα, η κατάσταση στον χώρο των ιστολογίων φαίνεται να είναι ανεξέλεγκτη. Αυτή η ανοχή έμμεσα συντηρεί εκείνα τα ιστολόγια, τα οποία υπό τον μανδύα της ανωνυμίας, συκοφαντούν και προπαγανδίζουν. Καταχρώνται το δικαίωμα της ανωνυμίας και την ελευθερία της έκφρασης με αποτέλεσμα να αλλοιώνουν και να καταστρέφουν έναν υγιή χώρο (μπλογκόσφαιρα) που μπορεί να προσφέρει πολλά στην κοινωνία.
Σε καμία περίπτωση δεν μιλάω για επιβολή λογοκρισίας ή για αντιδημοκρατικές παρεμβάσεις, για να προλάβω τους κακεντρεχείς και προκατειλημμένους. Απλούστατα, είναι εκνευριστική η υποκρισία ορισμένων, οι οποίοι χρησιμοποιούν καταχρηστικά και ιδιοτελώς δικαιώματα και ελευθερίες, προκειμένου να δικαιολογήσουν συκοφαντίες, λογοκλοπές, ατεκμηρίωτες κατηγορίες και γενικότερα εμετικές ενέργειες που υποβαθμίζουν την έννοια του blogging. Ίσως είναι απαραίτητη μία προσπάθεια αυτορρύθμισης στο χώρο των ιστολογίων. Βέβαια δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι θα συμμετέχουν εκείνοι οι οποίοι έχουν συμβάλει με τον τρόπο τους στην αλλοίωση της γενικότερης εικόνας των ιστολογίων.
Η αόρατη ναυμαχία του Τραφάλγκαρ
O φαροφύλακας έχει πάνω από 20 χρόνια που ζει σε αυτή την παραδεισένια γωνιά. Ονομάζεται ακρωτήριο Τραφάλγκαρ, βρίσκεται στα νοτιοδυτικά της ισπανικής επαρχίας του Κάντιθ και πριν από 202 χρόνια υπήρξε γεωγραφικό σημείο αναφοράς. Επιπλέον είχε την τύχη να δώσει το όνομά του στην πιο αιματηρή ναυμαχία που έλαβε ποτέ χώρα σε ισπανικά ύδατα. Από το μπαλκονάκι του φάρου, όπου φυσάει δυνατός ο πουνέντες, διακρίνονται οι παραλίες που περιβάλλουν το ακρωτήρι, ο δρόμος που βγάζει στο σπίτι του φαροφύλακα ανάμεσα σε αμμόλοφους και θάμνους μισοθαμμένους στην άμμο, τα χαμόδεντρα και το πευκοδάσος πιο πίσω. Μπροστά μας, προς τον Νότο, απλώνεται η θάλασσα με το αστραφτερό γαλάζιο της χρώμα το καλοκαίρι. «Καμιά φορά τον χειμώνα εμφανίζονται στα καλά καθούμενα τίποτε Αγγλοι ψάχνοντας για κανένα ίχνος της ναυμαχίας και ρωτάνε και εγώ τους στέλνω πίσω στο Λονδίνο, στην πλατεία Τραφάλγκαρ, εννοείται, γιατί εδώ...» λέει ο φαροφύλακας χαμογελώντας. Αλήθεια είναι: εκτός από μια φιλειρηνική φράση του μεγάλου ισπανού συγγραφέα ιστορικών μυθιστορημάτων Μπενίτο Πέρεθ Γκαλντός, πάνω σε μια μικρή πλάκα που την ψήνει ο ήλιος στη μέση του δρόμου που σκαρφαλώνει ως τον φάρο, δεν υπάρχει στην περιοχή μνημείο που να θυμίζει τη ναυμαχία. Τη ναυμαχία που το 1805 άλλαξε τον ρου της Ιστορίας και στην οποία οι άγγλοι ναυτικοί κατατρόπωσαν τους Γάλλους και τους Ισπανούς, όλοι τους πάνω στα πιο τρομερά πολεμικά πλοία της εποχής, τα λεγόμενα πλοία γραμμής. Ο εορτασμός των 200 ετών από τη ναυμαχία το 2005- από όπου και η πλάκα- και η επιτυχία του μυθιστορήματος του σύγχρονου διάσημου ισπανού συγγραφέα Αρτούρο Πέρεθ Ρεβέρτε Cabo Τrafalgar έφεραν τον τόπο στη δημοσιότητα. Ετσι τώρα πια έρχονται σε αυτό το μακρινό άκρο της ακτής όλο και περισσότεροι Ισπανοί, περίεργοι να μάθουν για εκείνη την εποχή, όταν οι κυβερνήτες πριν από τη μάχη κάρφωναν τη σημαία στο πλοίο για να μην την παραδώσουν, απομακρύνοντας έτσι και τον πειρασμό να παραδοθούν. Πάντως δεν είναι πολλοί. Οι επισκέπτες που φθάνουν ως αυτή τη γωνιά του Κάντιθ αναζητούν συνήθως λιγότερο ηρωικά πράγματα: το τοπίο, τις έρημες παραλίες, το φως ή τα κλαμπ με χίπικη ατμόσφαιρα που μένουν ανοιχτά όλη τη νύχτα... «Δίκιο έχει ο φαροφύλακας: αυτοί που έρχονται εξαιτίας της ναυμαχίας είναι σχεδόν πάντα Εγγλέζοι και έρχονται χειμώνα» λέει ο Χουάν Σάντσεθ, ενώ σκαρφαλώνει στο σκαμπό του υπαίθριου εστιατορίου με την αχυρένια στέγη, ενός από τα πολλά που βρίσκονται κοντά στον φάρο. Είναι 5 το απόγευμα. Η υπόλοιπη Ισπανία ψήνεται στη ζέστη, σύμφωνα με τα λεγόμενα του τύπου που λέει τον καιρό. Εδώ όμως ο άνεμος κάνει τον ερχομό της νύχτας απόλαυση. Ο Σάντσεθ ζητεί άλλο ένα μοχίτο, το δεύτερο, και συμβουλεύει να μη χάσουμε το ηλιοβασίλεμα, όπου ένας ήλιος στρογγυλός σαν σφαίρα βυθίζεται σε μια θάλασσα κόκκινη και μαβιά. - Ερχονται από μακριά για να το δουν. - Πιο πολλοί από ό,τι για τη ναυμαχία; - Ασύγκριτα περισσότεροι. Η σερβιτόρα κουνάει καταφατικά το κεφάλι. Και εκμεταλλεύεται την ευκαιρία για να μιλήσει για τον χειμώνα, που είναι κάπως σαν έμμονη ιδέα για τους ντόπιους. «Τον χειμώνα δεν έχει τίποτε να κάνεις. Ανοίγουμε μόνο τα Σαββατοκύριακα. Και δεν υπάρχει δουλειά. Εγώ πουλάω ρούχα σε φίλες, από τηλεφώνου. Ωστόσο είναι υπέροχα... Ολα αυτά, χωρίς κόσμο, είναι χάρμα...». Και χαμογελάει με την ίδια ειρωνική ηρεμία όπως ο φαροφύλακας. Προφανώς αυτή η όμορφη γωνιά του ισπανικού Νότου δεν δείχνει να είναι το κατάλληλο μέρος για να συναντήσει κανείς την Ιστορία, με «Ι» κεφαλαίο. Και όμως... Εκείνο το πρωί, στις 21 Οκτωβρίου 1805, και πάλι με πουνέντε, η γαλλοϊσπανική μοίρα υπό τις διαταγές του ναυάρχου Πιερ-Σαρλ Βιλνέβ βγήκε από τον κόλπο του Κάντιθ σε αναζήτηση των αγγλικών πλοίων του Οράτιου Νέλσον, αποφασισμένη να διεκδικήσει την κυριαρχία στις θάλασσες με το έτσι θέλω. Πάνω από 70 πλοία με χιλιάδες άνδρες για πλήρωμα. Οι ισπανοί κυβερνήτες ήξεραν ότι πορεύονταν στην καταστροφή: τα πληρώματα αποτελούνταν σε μεγάλο μέρος από άνδρες ναυτολογημένους με το ζόρι, με ελάχιστη εκπαίδευση. Μόλις λίγο πριν από τη ναυμαχία είχαν μάθει πώς να γεμίζουν τα κανόνια χωρίς συγχρόνως να ζαλίζονται και να τους πιάνει ναυτία πάνω στα τεράστια πλοία που θύμιζαν πελώρια πλωτά κλουβιά μεγέθους τετραώροφων κτιρίων. Ε πειτα κανείς δεν εμπιστευόταν ιδιαίτερα τον Βιλνέβ, τον οποίο και ο Ναπολέων ο ίδιος θεωρούσε άχρηστο. Ο Γάλλος δικαίωσε τον χαρακτηρισμό αυτόν μόλις αντίκρισε την αγγλική μοίρα δίνοντας μια διαταγή που βύθισε τους ισπανούς ναυτικούς στην απελπισία και που ακόμη και σήμερα καταπλήσσει και εξαγριώνει πολύ κόσμο. «Διέταξε να γυρίσουν πίσω! Τερατώδες σφάλμα! Πώς του ήρθε, για τον Θεό!». Ο Χοσέ Ραμόν Πέρεθ Ντίαθ-Αλέρσι είναι συνταξιούχος δικηγόρος, φανατικός ιστιοπλόος και αντιπρόεδρος της πολιτιστικής λέσχης Ατενέο του Κάντιθ, μιας από τις οργανώσεις που έπαιξαν μεγάλο ρόλο στον εορτασμό των 200 ετών από τη ναυμαχία. Ο Πέρεθ Ντίαθ-Αλέρσι συντόνισε τα πάντα για τον εορτασμό και ξέρει πάρα πολλά για το Τραφάλγκαρ. «Η ισπανογαλλική μοίρα, που απετελείτο από 33 πλοία, έπλεε σε ευθεία γραμμή με νότια κατεύθυνση, προς το Γιβραλτάρ. Μόλις βλέπει τους Αγγλους ο Βιλνέβ διατάζει να στρίψουν την πλώρη προς το Κάντιθ. Υποθέτω πως θα ήθελε να ξεφύγει και να επιστρέψει στο καταφύγιό του στον κόλπο. Βέβαια, όμως, δεν είναι το ίδιο να κάνει έναν τέτοιο ελιγμό ένα μικρό αγωνιστικό ιστιοπλοϊκό και ένα από εκείνα τα εντυπωσιακά πλοία, που ήταν βαριά και δύσκολα στις μανούβρες, και χρειάζονταν σχεδόν 15 λεπτά για να πάρουν στροφή. Ωσπου να στρίψουν όλοι η γαλλοϊσπανική γραμμή είχε διαρραγεί». Δηλαδή, η γαλλοϊσπανική μοίρα παρουσίαζε ένα μέτωπο που δεν ήταν καθόλου συμπαγές και οργανωμένο, ήταν όλο κενά, με πλοία που καθυστερούσαν να πάρουν τη σωστή θέση και δεν μπορούσαν να μπουν στη μάχη. Από τη μεριά του, ο άγγλος ναύαρχος Νέλσον, ο θρυλικός διοικητής του βρετανικού στόλου, διέταξε να σχηματίσουν τα πλοία του δύο γραμμές κάθετα προς τη γαλλοϊσπανική μοίρα και με τον πλάγιο άνεμο, πλέοντας με όλα τα πανιά τους ανοιχτά, τη διεμβόλισαν σαν δύο λόγχες. Ηταν ένας ριψοκίνδυνος ελιγμός, πολύ γενναίος, που απαιτούσε από τους ναυτικούς αποφασιστικότητα, κουράγιο και επαγγελματισμό. Και επέτυχε. Ηταν 12 το μεσημέρι όταν το πλοίο του Νέλσον, το «Victory» («Νίκη»), όρμησε πάνω στο γαλλικό «Βucentaure» («Βουκένταυρος»), το οποίο διοικούσε ο Βιλνέβ. Οι κάτοικοι του Κάντιθ άκουγαν τους κανονιοβολισμούς και έβλεπαν τις εκρήξεις ανεβασμένοι στις στέγες των σπιτιών. Πάνω στα πλοία ήταν ανάγκη να ρίχνουν διαρκώς άμμο στην κουβέρτα για να μη γλιστράνε οι ναυτικοί στο αίμα των τραυματιών και των νεκρών.
Μ έσα σε λίγες ώρες είχαν όλα κριθεί. Στις 6 το απόγευμα ο ισπανός ναύαρχος Κάρλος Γκραβίνα, θανάσιμα τραυματισμένος, δίνει διαταγή να υποχωρήσουν στο Κάντιθ όσα πλοία είχαν απομείνει από τη μεικτή ναυτική μοίρα. Ο Βιλνέβ είχε πιαστεί αιχμάλωτος. Ο Νέλσον, που είχε δεχθεί πυροβολισμό από έναν Γάλλο, έχασε τη ζωή του την ίδια ημέρα που κέρδισε τη δόξα και τη νίκη. Τα ισπανικά και γαλλικά πληρώματα πίστεψαν ότι με την παράδοση ή τη φυγή θα τελείωνε ο εφιάλτης: είχαν κάνει λάθος. «Την ίδια εκείνη νύχτα ξέσπασε καταιγίδα. Ο Νέλσον διέταξε τη μοίρα του να την αντιμετωπίσει στην ανοιχτή θάλασσα. Τα γαλλικά και ισπανικά πλοία, ακυβέρνητα στην ουσία, με τσακισμένα τα κατάρτια, προσπάθησαν να φθάσουν στο Κάντιθ και να αγκυροβολήσουν εκεί. Αυτή όμως είναι δύσκολη ακτή» διηγείται ο Ντίαθ-Αλέρσι. Στις ημέρες που ακολούθησαν τη ναυμαχία ολόκληρο το Κάντιθ παρακολουθούσε από τις στέγες την αγωνία των τεράστιων ισπανικών και γαλλικών πλοίων που πάλευαν να μπουν στο λιμάνι ενώ η θαλασσοταραχή τα έσπρωχνε ξανά και ξανά στις ξέρες. Δεκαπέντε πλοία γραμμής βρίσκονται βυθισμένα κατά μήκος της ακτής του Κάντιθ, ανάμεσα στο ακρωτήριο Τραφάλγκαρ και στην Ουέλβα. Είναι τα απομεινάρια των πλοίων που προσάραξαν τη νύχτα της 21ης και τις επόμενες ημέρες, έρμαια της κακοκαιρίας, χωρίς πια πηδάλια και πανιά, ανίκανα να προσεγγίσουν και να αράξουν με ασφάλεια επειδή δεν είχαν άγκυρες, σπρωγμένα στον βυθό της θάλασσας, παρασέρνοντας μαζί τους τα τρομοκρατημένα πληρώματα. Χάθηκαν περίπου 4.000 ναυτικοί. Μερικές χιλιάδες άλλοι έφθασαν στην ακτή. Μεταξύ αυτών και ο Μισέλ Μαφιότ, ένας πηδαλιούχος 21 ετών, του οποίου την ιστορία πληροφορηθήκαμε χάρη σε μια σειρά συμπτώσεις. Πριν από δύο χρόνια ο δισεγγονός του, ο Θέσαρ Ροδρίγκεθ Μαφιότ, γιατρός στην Τενερίφη, υπό την καθοδήγηση μιας ερευνήτριας που εργάζεται στο Κάντιθ, επισκέφθηκε το ακριβές σημείο στο λιμάνι της Σάντα Μαρία, το φρούριο της Σάντα Καταλίνα, όπου ο προ-προπάππος του πάτησε στερεό έδαφος μετά το ναυάγιο. «Στο σπίτι γνωρίζαμε από παλιά ότι είχε λάβει μέρος στο Τραφάλγκαρ αλλά δεν ήξερα τι είχε συμβεί, ως πριν από λίγα χρόνια, όταν χάρη σε κάποιον γνωστό άκουσα για ένα βιβλίο που μιλούσε για έναν γάλλο ναυτικό που ζούσε στην Τενερίφη και τον οποίο αναγνώρισα ως προ-προπάππο μου» εξηγεί ο Ροδρίγκεθ Μαφιότ. Ο Μαφιότ υπηρετούσε στο «Ιndomptable» («Ακαταμάχητος») που, αφού πολέμησε στο Τραφάλγκαρ και έδεσε στον κόλπο του Κάντιθ, χωρίς άγκυρα, ξάρτια και πηδάλιο, βυθίστηκε τελικά σε μια παραλία της ακτής του λιμανιού της Σάντα Μαρία. Ενώ βρισκόταν ακόμη πάνω στο πλοίο, ο πηδαλιούχος το είδε να παίρνει κλίση λόγω της τρικυμίας, να κάνει νερά από την καρίνα που είχε σκιστεί στα δύο, είδε τη δίνη που σχηματίστηκε να ρουφάει συντρόφους του, τους τραυματίες να προσπαθούν, ακόμη και οι ακρωτηριασμένοι, να αρπαχθούν από ένα κομμάτι κατάρτι για να μη βουλιάξουν. Στη συνέχεια ένα χτύπημα της θάλασσας τον έριξε κι αυτόν στο νερό, αλλά είχε την τύχη να αρπαχτεί από μια σανίδα και να φθάσει μαζί με έναν άλλον ναύτη στο σημείο που επισκέφθηκαν έπειτα από 200 χρόνια ο τρισεγγονός του και η ερευνήτρια. Η ερευνήτρια ονομάζεται Λούρδες Μάρκεθ και έχει πάθος με τη ναυμαχία του Τραφάλγκαρ. Εχει περιλάβει την ιστορία του Μαφιότ και μερικές άλλες σε ένα βιβλίο, Το Τραφάλγκαρ και ο ψαράς των ναυαγίων, που μιλάει για τους άλλους άοπλους ήρωες της ναυμαχίας: τους ψαράδες που διακινδύνευαν τη ζωή τους μέσα σε μαούνες για να σώσουν τους ναύτες που είχαν προσαράξει στη λάσπη στις ακτές που είχε αποκλείσει η άγρια τρικυμία. «Εχει γίνει πολύς λόγος για τη ναυμαχία αλλά όχι για όσα ακολούθησαν, για την καταστροφή που προκλήθηκε από τη θαλασσοταραχή και για τη βοήθεια των ανθρώπων του Κάντιθ στη διάσωση των ναυτών» υπενθυμίζει η Μάρκεθ. Κοντά στον δρόμο που οδηγεί στον φάρο του Τραφάλγκαρ, δίπλα σε έναν θάμνο που αγκαλιάζει έναν αμμόλοφο, ένας ιταλός χίπης πουλάει δερμάτινα βραχιόλια στον ίσκιο ενός πλακάτ της Χούντας (Περιφερειακού Κοινοβουλίου) της Ανδαλουσίας που αναφέρει ότι η περιοχή είναι προστατευόμενο πάρκο. Εδώ θα ήταν το κατάλληλο σημείο για να κάνει πράξη το Ατενέο του Κάντιθ μια δηλωμένη επιθυμία του: «Οφείλουμε να ανεγείρουμε ένα μνημείο για όλους όσοι έλαβαν μέρος στη ναυμαχία, εμείς όμως δεν μπορούμε, δεν έχουμε πόρους» λέει ο Ντίαθ-Αλέρσι. Την ιδιοκτήτρια του υπαίθριου εστιατορίου την αφήνει αδιάφορη το μνημείο. Εδώ και πολλά χρόνια έχει μάθει ότι η θάλασσα δεν αποτελεί πια κίνδυνο. Επισημαίνει ότι υπάρχει μια διεθνής εταιρεία που σχεδιάζει να ανεγείρει μια αλυσίδα πολυτελών ξενοδοχείων. Δεν της αρέσει αυτή η ιδέα. Και μετά επανέρχεται, σε τι άλλο, στον χειμώνα. «Ερχονται βέβαια οι Αγγλοι λόγω της ναυμαχίας, όμως πιο πολύ έρχονται αυστραλοί και αμερικανοί και αργεντινοί σέρφερ που ψάχνουν για κύματα. Ερχονται από τόσο μακριά αναζητώντας τα κύματα τα δικά μας, πώς σας φαίνεται αυτό;» απορεί, με το ίδιο χαμόγελο όπως και πριν. Και έπειτα προσθέτει: - Να το ηλιοβασίλεμα. Στο εστιατόριο όλοι σηκώνονται για να δουν. Είναι αλήθεια ότι ο ήλιος φουσκώνει σαν σφαίρα και στη συνέχεια βυθίζεται σε μια θάλασσα κόκκινη και βιολετιά. Η γυναίκα του φαροφύλακα, ενώ κοντεύει να νυχτώσει, ακούγοντας για το Τραφάλγκαρ, δείχνει κάτι λευκές κουκκίδες που στολίζουν την ακτή: «Κοιτάξτε τα κρινάκια, φυτρώνουν μέσα στους αμμόλοφους. Οταν ήλθαμε εδώ, πριν από 20 χρόνια, δεν μιλούσε κανείς για τη ναυμαχία. Ούτε και τώρα μιλάνε. Πάντα όμως έλεγαν ότι τα κρινάκια που φυτρώνουν στην άμμο είναι οι ψυχές των ναυτικών που πέθαναν τότε. Ποιος να ξέρει, ε;».
Αntonio Jimenez Βarca
6/8/09
Προς επανέκδοση του βιβλίου του Χίτλερ "Mein Kampf";
Le président du Conseil central des Juifs d'Allemagne s'est prononcé mercredi en faveur d'une réédition -- annotée -- du livre-manifeste d'Adolf Hitler, Mein Kampf (mon combat), actuellement interdit en Allemagne. "Je pense qu'il est sensé et important de publier une édition du Mein Kampf d'Hitler avec des commentaires de chercheurs", a affirmé Stephan Kramer à la télévision ZDF. "Nous avons besoin de préparer dès aujourd'hui une édition universitaire assortie de critiques historiques pour éviter que les néo-nazis n'en tirent profit" lorsque les droits sur le livre, interdit depuis la fin de la guerre, tomberont dans le domaine public en 2015, 70 ans après la mort de l'auteur.
Hitler avait rédigé Mein Kampf avant son arrivée au pouvoir et alors qu'il était en prison pour une tentative de coup d'Etat. C'est dans ce livre qu'il élabore les fondements idéologiques du nazisme. Les droits sur le livre sont actuellement détenus par l'État de Bavière. Un ministre bavarois s'est lui aussi récemment prononcé en faveur d'une réédition. "Il y a un risque que des charlatans et des néo-nazis s'emparent de ce livre détestable lorsque la Bavière n'aura plus les droits. Je suis donc de l'opinion qu'une édition critique et bien documentée soit préparée", avait affirmé Wolfgang Heubisch, ministre des Sciences et de la Recherche de Bavière.
En janvier, un éditeur britannique avait causé une polémique en republiant en Allemagne des fac-simile du journal nazi Völkischer Beobachter, associés à des commentaires d'historiens. Un procès intenté par la Bavière, là aussi propriétaire des droits, avait réussi à faire interdire la vente de numéros du journal datant d'après 1939.
Hitler avait rédigé Mein Kampf avant son arrivée au pouvoir et alors qu'il était en prison pour une tentative de coup d'Etat. C'est dans ce livre qu'il élabore les fondements idéologiques du nazisme. Les droits sur le livre sont actuellement détenus par l'État de Bavière. Un ministre bavarois s'est lui aussi récemment prononcé en faveur d'une réédition. "Il y a un risque que des charlatans et des néo-nazis s'emparent de ce livre détestable lorsque la Bavière n'aura plus les droits. Je suis donc de l'opinion qu'une édition critique et bien documentée soit préparée", avait affirmé Wolfgang Heubisch, ministre des Sciences et de la Recherche de Bavière.
En janvier, un éditeur britannique avait causé une polémique en republiant en Allemagne des fac-simile du journal nazi Völkischer Beobachter, associés à des commentaires d'historiens. Un procès intenté par la Bavière, là aussi propriétaire des droits, avait réussi à faire interdire la vente de numéros du journal datant d'après 1939.
Χιλιάδες κλεμμένα από τους Ναζί βιβλία στις Γερμανικές βιβλιοθήκες
Εκατοντάδες χιλιάδες εκτιμώνται πως είναι τα βιβλία που κλάπηκαν από τους Ναζί και βρίσκονται ακόμα στις Γερμανικές βιβλιοθήκες. Μεμωνομένοι βιβλιοθηκάριοι ψάχνουν να τα εντοπίσουν και να τα επιστρέψουν στους ιδιοκτήτες τους, την ίδια στιγμή που οι διευθύνσεις των περισσότερων βιβλιοθηκών δεν δείχνουν το απαραίτητο ενδιαφέρον και αποποιούνται των ευθυνών.Στην Κεντρική Βιβλιοθήκη του Βερολίνου υπάρχουν περισσότερα από χίλια βιβλία που κατασχέθηκαν από τους Εβραίους στη διάρκεια του Ναζιστικού καθεστώτος. Τα βιβλία αυτά βρέθηκαν στο γραφείο ενεχύρων του Βερολίνου και είχαν καταχωρηθεί εκεί από την άνοιξη του 1943. Σύμφωνα με τα αρχεία του γραφείου, η βιβλιοθήκη της πόλης αγόρασε εκείνη την εποχή περίπου σαράντα χιλιάδες τόμους από τους εκδιωχθέντες Εβραίους. Τότε, οι βιβλιοθηκάριοι της εποχής κατάφεραν να καταγράψουν κάθε τόμο και κατάφεραν να κρατήσουν ένα λεπτομερές αρχείο ακόμα και όταν ο πόλεμος έφτασε στο τέλος του με την κατάρρευση του Ναζιστικού καθεστώτος. Τα βιβλία καταχωρήθηκαν στο γράμμα J από το ''Jews'' (Εβραίοι) και κάθε ένα ξεχωριστά πήρε ένα νούμερο προσθήκης. Κάθε μεγάλη Γερμανική βιβλιοθήκη έχει ακόμα εκατοντάδες από αυτά τα βιβλία στους καταλόγους της. Τα βιβλία αρπάχτηκαν με τη βία από το προσωπικό των SS και των SA ακόμα και από απλούς Γερμανούς στρατιώτες, από τη Γερμανία και από άλλες ευρωπαϊκές χώρες που καταλήφθηκαν από τις γερμανικές δυνάμεις κατά τη διάρκεια του Β' Παγκόσμιου Πολέμου. Κανένας δεν ξέρει πόσα κλεμμένα βιβλία είναι ακόμα στα ράφια των Γερμανικών βιβλιοθηκών σήμερα, αν και οι εμπειρογνώμονες, όπως ο ιστορικός Görz Aly, υπολογίζουν ότι υπάρχουν τουλάχιστον ένα εκατομμύριο. Ο ομοσπονδιακός Επίτροπος της Γερμανίας για τον Πολιτισμό Bernd Neumann, θεωρεί ότι οι υπάλληλοι και οι βιβλιοθηκάριοι των μουσείων και των βιβλιοθηκών έχουν την υποχρέωση «να αφιερώσουν όλη την προσοχή τους στην αναζήτηση εκείνων των πολιτιστικών αγαθών που κλάπηκαν από τα θύματα της ναζιστικής βαρβαρότητας». Ο Neumann επισημαίνει επίσης ότι, περισσότερο από την «υλική αξία», το ζήτημα εδώ είναι «η ανεκτίμητη συναισθηματική σημασία που έχουν τα αντικείμενα για τα θύματα που έχουν επιβιώσει από το ολοκαύτωμα αλλά και στις οικογένειες όσον απεβίωσαν». Για δεκαετίες, οι βιβλιοθήκες δεν υπέβαλαν καμία ερώτηση για την προέλευση των βιβλίων που προστέθηκαν στους καταλόγους τους κατά τη διάρκεια της ναζιστικής εποχής. «Πολλοί βιβλιοθηκάριοι πλησίασαν το ζήτημα κρυφά και διστακτικά. Πολλές βιβλιοθήκες δεν έχουν ψάξει συστηματικά για τα κλεμμένα βιβλία στους καταλόγους τους» λέει ο Salomon Korn, ο αντιπρόεδρος του κεντρικού Συμβουλίου των Εβραίων στη Γερμανία. Εμφανής είναι και η δυσαρέσκεια του για την έλλειψη ενδιαφέροντος για την τύχη μέρους της πολιτιστικής κληρονομίας των εβραίων που είχε βεβηλωθεί από τους Ναζί. Το 1991, ο Klaus von Münchhausen, ένας πολιτικός επιστήμονας της πόλης της Βρέμης, ήταν ένας από τους πρώτους που πρότεινε λύση για τα κλεμμένα βιβλία. Μετά τις επικρίσεις του για το ζήτημα, η Σύγκλητος της Βρέμης μίσθωσε έναν συνταξιούχο ανώτερο υπάλληλο του Υπουργείου Παιδείας για να διεξάγει έρευνα και βρήκε 1.555 βιβλία καταγραμμένα στο βιβλίο προσθηκών για το 1942. Μερικές καταχωρήσεις είχαν τη σημείωση «δώρο από το ναζιστικό Κόμμα» ενώ άλλες ήταν χαρακτηρισμένες με τα αρχικά J.A. «Jew Auction» (Δημοπρασία Εβραίου). Τα περισσότερα από τα βιβλία είχαν κατασχεθεί από Εβραϊκούς μετανάστες που επιβιβάζονταν στα πλοία για να πάνε στο εξωτερικό. Κατέστη μάλιστα δυνατό να προσδιοριστούν οι προηγούμενοι ιδιοκτήτες περίπου 300 των βιβλίων. Μέχρι σήμερα, μόνο 14 βιβλιοθήκες έχουν καταχωρήσει επίσημα τα κλεμμένα από τους Ναζί βιβλία τους. Ούτε οι μεγάλες πανεπιστημιακές βιβλιοθήκες, όπως εκείνη στη Φρανκφούρτη, το Kassel και τη Χαϋδελβέργη, δεν έχουν αρχίσει ακόμα να ψάχνουν συστηματικά για τα κλεμμένα αγαθά στους καταλόγους τους. Ακόμη και η κρατική βιβλιοθήκη του Βερολίνου, η μεγαλύτερη βιβλιοθήκη της Γερμανίας, πήρε το χρόνο της πριν αρχίσει μια σοβαρή προσπάθεια αναζήτησης 3 έτη πριν. Ο βασικός λόγος που δεν εντείνονται οι προσπάθειες αναζήτησης και καταγραφής της πολιτιστικής αυτής κληρονομιάς, είναι η πως οι βιβλιοθήκες δεν θέλουν να κατηγορηθούν για οποιαδήποτε συμμετοχή ή σχέση με τις λεηλασίες του Ναζιστικού καθεστώτος. Κανένας δεν είναι σε θέση να υπολογίσει το πολιτιστικό έγκλημα που διέπραξαν οι Ναζί. Ελπίδα όλων, να γίνει μια σοβαρή έρευνα από τη Γερμανική κυβέρνηση σε συνεργασία με τις βιβλιοθήκες ώστε να παραδοθεί στον κόσμο όλος αυτός ο πολιτιστικός πλούτος που διασώθηκε από εκείνα τα «μαύρα χρόνια» του Ναζιστικού καθεστώτος.
Το Windows 7 προτείνει την επιλογή συστήματος πλοήγησης στο ίντερνετ
Après plus de dix ans de bataille contre la Commission européenne concernant ses logiciels Windows, Microsoft a confirmé que la société intégrera certaines des exigences historiques du régulmateur européen. Windows 7 proposera à l'installation de choisir parmi plusieurs browser celui que l'utilisateur préfère.
La guerre entre Microsoft et la Commission européenne, commencée en 1998, comprenait deux aspects : les logiciels serveurs d'une part, et les logiciels clients d'autre part.
En ce qui concerne les logiciels serveurs, des concurrents se plaignaient du refus de Microsoft de fournir suffisamment d’informations leur permettant de développer des interfaces capables de dialoguer avec les logiciels Microsoft. Selon les concurrents, il leur était impossible de faire dialoguer correctement les logiciels clients Microsoft (majoritaires sur le marché) avec les logiciels serveurs de Microsoft. A telle enseigne que les entreprises étaient incitées à choisir le « Tout Windows » pour des raisons d’efficacité.
Une enquête de la Commission confirma que le silence de Microsoft face aux demandes de révéler les interfaces techniques, faisait effectivement partie d’une stratégique plus large visant à écarter les concurrents dans le monde des logiciels serveur.
En ce qui concerne les logiciels clients, la Commission concluait en 2000 que le choix de Microsoft de fournir systématiquement son lecteur Windows Media Player avec son système d’exploitation Windows 2000 constituait une vente liée interdite par le droit de la concurrence.
Le 24 mars 2004, la Commission a adopté une décision dans laquelle elle réaffirmait les deux atteintes au droit de la concurrence et condamnait Microsoft à une amende record (dont le montant a depuis lors été battu dans l'affaire Intel). La Commission imposait aussi à Microsoft d’ouvrir les portes de l’information relative à l’interfaçage des logiciels Windows, ceci dans le respect des droits intellectuels que Microsoft possède sur Windows.
En ce qui concerne les logiciels client, la Commission imposa à Microsoft d’offrir à la vente des versions de Windows sans Media player.
Le 17 septembre 2007, la Grande Chambre du Tribunal de Première Instance des Communautés européennes a confirmé que les deux pratiques de Microsoft constituaient des abus de position dominante.
Windows 7 et Internet Explorer
Début juin 2009, Microsoft annonçait la date officielle de sortie de son nouveau logiciel client, Windows 7, pour le 22 octobre 2009 (sous réserve de la phrase suivante : « Toutefois, nous attachons beaucoup d'importance à la qualité et cette date pourra être réévaluée. »)
Au delà de l’intérêt technique que suscite la sortie de ce logiciel, se posait la question juridique des logiciels associés, livrés d’office avec le système d’exploitation.
Après la leçon infligée par les institutions européennes en ce qui concerne Media Player et en attendant l’issue du dossier « Internet Explorer » instruit par la Commission, Microsoft avait annoncé vouloir vendre Windows 7 en Europe sans y inclure son logiciel de navigation Internet le plus récent, Internet Explorer 8. Cette version de Windows européanisée aurait du porter le nom de Code « Windows 7 E ».
A la mi-juin 2009, la Commission avait réagi en ces termes, indiquant à Microsoft la voie qu’il serait sage de suivre : « Aussi, la Commission européenne « note avec intérêt l’annonce de Microsoft sur ses plans pour Windows 7, et en particulier l’apparence séparation d’Internet Explorer de Windows dans la zone européenne. [...] En termes de solution, si la Commission européenne devait reconnaître que Microsoft a abusé [de sa position dominante], elle suggère que les utilisateurs se voient proposer un choix de navigateurs, et pas que Windows soit vendu sans navigateur du tout ».
Cette fois-ci, Microsoft a fait le choix de suivre le conseil de la Commission avant le lancement de son produit.
Le 24 juillet 2009, dans son mémo 09/352 disponible sur son site Internet, la Commission a confirmé que Microsoft préconise actuellement de suivre la suggestion de la Commission : plutôt que d’envisager une version « E », Windows 7 utilisera le système du choix de l'utilisateur.
Ainsi, pour les versions vendues dans le commerce et installées par les consommateurs, Windows 7 permettra, si le consommateur le désire, d’installer des navigateurs concurrents, d’en choisir un comme le navigateur par défaut et de désactiver Internet Explorer.
Pour les versions OEM (préinstallées par les constructeurs de PC), les fabricants de matériel informatique auraient la possibilité d’installer des navigateurs concurrents, de faire en sorte qu’ils apparaissent « par défaut » sur les ordinateurs lors de la mise en marche et de désactiver Internet Explorer.
Notons que le nombre (et donc l’exhaustivité) de navigateurs pouvant être choisis n’a pas été arrêté.
Notons également que, bien sûr, le choix à l’installation n’empêchera pas le consommateur d’installer et/ou de désinstaller un ou des navigateurs de son choix après coup. Egalement de moduler comme il le préfère ses choix par défaut.
Windows 7 et l’interopérabilité
Microsoft a également fait des propositions relatives à l’interopérabilité de son nouveau système d’exploitation.
La Commission a déclaré que ces propositions nécessitent encore de l’analyse et qu’actuellement elle ne peut ni conclure ni ne veut faire de commentaires à ce sujet.
Les navigateurs Internet sont bien connus du grand public et sont téléchargeables gratuitement sur l’Internet ; les logiciels serveurs sont logiquement beaucoup moins connus mais ils constituent l’un des éléments fondamentaux des réseaux informatiques ainsi qu’une source de rentrées financières très importante pour Microsoft. Il est permis de croire que l’éditeur de logiciel aura à cœur de fourbir ses meilleures armes afin de gagner la bataille de l’interopérabilité. L’attitude de la Commission à ce sujet sera plus qu’intéressante.
5/8/09
Φθορές του Παρθενώνα και χριστιανοί
Μετά την ανάπτυξη της νομικής παραμέτρου της περίπτωσης του έργου του Κ. Γαβρά για το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης, αξίζει τον κόπο να αναφερθούμε σύντομα στην ιστορική τεκμηρίωση του περιεχομένου του βίντεο. Δε θα αναφερθούμε σε ελληνικές πηγές, όχι γιατί τις υποτιμούμε - κάθε άλλο -, αλλά γιατί θα υπάρξουν κακοπροαίρετοι που θα μας αποδώσουν τον χαρακτηρισμό των «άθεων» και άλλων συναφών «επιχειρημάτων» ή ότι υποστηρίζουμε μονομερώς τη μία ή την άλλη άποψη. Χωρίς καμία απόπειρα ερμηνείας και επιρροής από την πλευρά μας, σας παραθέτουμε παρακάτω αυτούσιο απόσπασμα (μεταφρασμένο βέβαια) από ξένη πηγή, συγκεκριμένα γαλλική. Πρόκειται για το βιβλίο «Le Parthénon, Un monument dans l’histoire», το οποίο έγραψε ο François QUEYREL και δημοσιεύτηκε το 2008. Φιλέλληνας, παλαιός μαθητής της École normale supérieure, παλαιό μέλος της École française d’Athènes και επίκουρος καθηγητής στο πανεπιστήμιο Paris IV (1988-1994), ο François QUEYREL διδάσκει ελληνική αρχαιολογία στην École pratique des Hautes Études.
Μας παραθέτει, λοιπόν, τα εξής :
«Οι χριστιανοί, στο τέλος της κλασσικής Αρχαιότητας, ιδιοποιήθηκαν το εγκαταλελειμμένο μνημείο. Ο Παρθενώνας, όπως και τα υπόλοιπα ιερά της Αθήνας, είχε μετατραπεί σε εκκλησία αφιερωμένη στην Μητέρα του Θεού (Θεοτόκος), ίσως μετά την καταστροφή του καθεδρικού ναού, που βρισκόταν στην πόλη, κατά τη διάρκεια της σλαβικής εισβολής του 582. Η όψη του Παρθενώνα αλλοιώθηκε βαθύτατα. Στο τέλος του έκτου αιώνα ή του εβδόμου, ο τοίχος που χώριζε το κεντρικό τμήμα του Παρθενώνα με την πίσω αίθουσα υπέστη τροποποιήσεις με την κατασκευή τριών θυρών. Από εκείνη τη στιγμή και έπειτα η είσοδος αντίκριζε τη δύση. Ο προθάλαμος μετατράπηκε σε διάδρομο εισόδου της εκκλησίας και η τετράγωνη αίθουσα του Παρθενώνα, με δύο παράλληλες θύρες, σε πρόναο (narthex). Πλάκες της ζωοφόρου αποκολλήθηκαν προκειμένου να φωτιστεί το κεντρικό τμήμα του ναού (cella). Χτίστηκε επίσης στον χώρο του προθαλάμου της εκκλησίας μία μικρή αψίδα. Οι μετώπες, στις πιο ορατές πλευρές του μνημείου, ακρωτηριάστηκαν. Ο εν λόγω ακρωτηριασμός προσδιορίζεται χρονικά κατά την περίοδο της βυζαντινής εικονοκλασίας, μεταξύ 726 και 843 μΧ. Βέβαια, πρέπει να τονιστεί ότι ορισμένες μορφές διασώθηκαν : μήπως γιατί αναγνωριζόταν σ’αυτές τις μορφές μία αναπαράσταση του Ευαγγελισμού με την Παρθένο και τον αρχάγγελο Γαβριήλ? Οι κεντρικές μορφές (γλυπτά) του αετώματος αποτέλεσαν, χωρίς αμφιβολία, αντικείμενα αρπαγής την ίδια στιγμή. Η αψίδα της εκκλησίας διακοσμήθηκε από μωσαϊκό, που αναπαριστούσε την Παρθένο και το Παιδί, και το κεντρικό τμήμα της ζωοφόρου, στα ανατολικά, αφαιρέθηκε».
Στη συνέχεια, ο συγγραφέας αναφέρεται αναλυτικά στις μετέπειτα μετατροπές και φθορές του Παρθενώνα, στη διαρκή εναλλαγή της χρήσης του (καθολικός ναός των Αθηνών, μουσουλμανικό τέμενος …) και στις λεηλασίες του Έλγιν.
Πηγή : François QUEYREL, Le Parthénon, Un monument dans l’histoire, Éditions Bartillat, Paris, 2008.
4/8/09
Το φιλμάκι του Γαβρά επανήλθε χωρίς περικοπές
Χωρίς περικοπές επιστρέφει στο Νέο Μουσείο της Ακρόπολης το επίμαχο βίντεο του Κώστα Γαβρά για την ιστορία του Παρθενώνα, μετά από συνομιλία που είχε ο πρόεδρος του Μουσείου, καθηγητής Δημήτρης Παντερμαλής, με τον διεθνούς φήμης σκηνοθέτη. «Όπως είχα δημοσίως δεσμευτεί, συνομίλησα σήμερα επί μακρόν με τον σκηνοθέτη κ. Γαβρά για το ενημερωτικό φιλμ της ιστορίας του Παρθενώνα που προβάλλεται στο Μουσείο της Ακρόπολης. Μετά από εκτενή διάλογο και ανάλυση που έγινε γύρω από τις ιστορικές αναφορές και την καλλιτεχνική παρουσίασή τους, ο κ. Γαβράς διευκρίνησε απολύτως ότι στην επίμαχη σκηνή του φιλμ δεν απεικόνιζε ούτε υπονοούσε ότι οι καταστροφές έγιναν από ιερείς, αλλά από ανθρώπους της εποχής», δήλωσε ο κ. Παντερμαλής.
«Κατόπιν αυτής της αυτονόητης διευκρίνισης του κ. Γαβρά, την οποία ως ιστορική αποτύπωση αποδέχεται το Μουσείο, το ενημερωτικό φιλμ θα συνεχίσει να προβάλλεται κανονικά», πρόσθεσε. Αξίζει να υπενθυμίσουμε ότι η Εκκλησία της Ελλάδος είχε ζητήσει την απόσυρση του εν λόγω βίντεο, υποστηρίζοντας ότι οι ανδρικές φιγούρες που εμφανίζονται να σφυροκοπούν τα Μάρμαρα του Παρθενώνα, παραπέμπουν σε ορθόδοξους ιερείς. Η περικοπή των σκηνών προκάλεσε την αντίδραση του σκηνοθέτη, ο οποίος μεταξύ άλλων δήλωσε: «Ο,τι απεικονίζεται σε αυτό το μικρό φιλμ είναι ιστορικά αποδεδειγμένο. Αναφέρεται στις καταστροφές που έχει υποστεί ανά τους αιώνες το μνημείο, από τους ανθρώπους... Σκοπός μου ήταν να δείξω, βασιζόμενος σε αναμφισβήτητα ιστορικά γεγονότα, ότι η σταδιακή "συρρίκνωση" του Παρθενώνα δεν πρέπει να αποδοθεί σε τυχόν φθορές μέσα στο χρόνο ή σε ενδεχόμενες αδυναμίες της κατασκευής του αλλά αντίθετα οφείλεται στον φανατισμό των ανθρώπων καθώς και στην βαρβαρότητα των διαδοχικών εισβολέων, χωρίς να ξεχνά κανείς τις ασύστολες λεηλασίες του λόρδου Eλγιν».
«Κατόπιν αυτής της αυτονόητης διευκρίνισης του κ. Γαβρά, την οποία ως ιστορική αποτύπωση αποδέχεται το Μουσείο, το ενημερωτικό φιλμ θα συνεχίσει να προβάλλεται κανονικά», πρόσθεσε. Αξίζει να υπενθυμίσουμε ότι η Εκκλησία της Ελλάδος είχε ζητήσει την απόσυρση του εν λόγω βίντεο, υποστηρίζοντας ότι οι ανδρικές φιγούρες που εμφανίζονται να σφυροκοπούν τα Μάρμαρα του Παρθενώνα, παραπέμπουν σε ορθόδοξους ιερείς. Η περικοπή των σκηνών προκάλεσε την αντίδραση του σκηνοθέτη, ο οποίος μεταξύ άλλων δήλωσε: «Ο,τι απεικονίζεται σε αυτό το μικρό φιλμ είναι ιστορικά αποδεδειγμένο. Αναφέρεται στις καταστροφές που έχει υποστεί ανά τους αιώνες το μνημείο, από τους ανθρώπους... Σκοπός μου ήταν να δείξω, βασιζόμενος σε αναμφισβήτητα ιστορικά γεγονότα, ότι η σταδιακή "συρρίκνωση" του Παρθενώνα δεν πρέπει να αποδοθεί σε τυχόν φθορές μέσα στο χρόνο ή σε ενδεχόμενες αδυναμίες της κατασκευής του αλλά αντίθετα οφείλεται στον φανατισμό των ανθρώπων καθώς και στην βαρβαρότητα των διαδοχικών εισβολέων, χωρίς να ξεχνά κανείς τις ασύστολες λεηλασίες του λόρδου Eλγιν».
3/8/09
Με αφορμή την περίπτωση Γαβρά, έπεσαν οι μάσκες.
Την προηγούμενη εβδομάδα, παρακολουθήσαμε την κατάσταση που δημιουργήθηκε με την προβολή του βίντεο του σκηνοθέτη Κ. Γαβρά, τον περιορισμό του και τις αντιδράσεις ένθεν κακείθεν τόσο στο γραπτό όσο και στον ηλεκτρονικό και διαδικτυακό χώρο. Από την όλη περιρρέουσα ατμόσφαιρα, είναι ανάγκη να διατυπωθούν, αν και αυτονόητα δυστυχώς για λίγους, τα εξής :
Το Σύνταγμά μας στο άρθρο 16 παρ. 1 ορίζει φαρδιά πλατιά ότι η τέχνη είναι ελεύθερη, χωρίς να προβλέπεται κάποιος ιδιαίτερος περιορισμός. Η ελευθερία της τέχνης αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα συνταγματικής διάταξης, της οποίας η προστασία που παρέχεται είναι ιδιαίτερα αυξημένη σε σύγκριση ακόμη και με την ελευθερία του λόγου.
Με βάση τα παραπάνω δεδομένα, η περίπτωση Γαβρά αποκτά τη δική της σημασία. Ανεξάρτητα από το περιεχόμενο του βίντεο, από τα πολιτικά, θρησκευτικά και κοινωνικά φρονήματα του σκηνοθέτη και από την ύπαρξη ή μη σύμβασης μεταξύ Γαβρά και Νέου Μουσείου της Ακρόπολης (εάν είχε συναφθεί εκ των προτέρων, θα προβλέπονταν ειδικοί όροι για τη χρήση του βίντεο και δε θα είχε αντιδράσει ο σκηνοθέτης), η υπόθεση αφορά το δικαίωμα του δημιουργού επί του έργου του. Εκφράζει τις απόψεις του μέσω της δημιουργίας, διατυπώνει τον λόγο του και τις πεποιθήσεις του μέσω της τέχνης. Από νομικής πλευράς δεν τίθεται περιορισμός στην τέχνη, παρά μόνο σε περίπτωση εξατομικευμένης προσβολής, που δεν τίθεται στη συγκεκριμένη περίπτωση.
Είδαμε δήθεν προοδευτικά ιστολόγια, τα οποία ασκούν συνεχώς κριτική, δίκαιη και άδικη, στους πολιτικούς, να παρουσιάζουν περίεργη συμπεριφορά απέναντι στο θέμα του βίντεο του Κ. Γαβρά, που αποτελεί κλασσικότατο παράδειγμα λογοκρισίας. Αντί να κατακεραυνώσουν την πολιτική πράξη περιορισμού της ελευθερίας της τέχνης, περιορίστηκαν στο να στηλιτεύουν τον ίδιο τον δημιουργό γιατί διατύπωσε μέσω της τέχνης τις απόψεις του.
Γίνεται λόγος για ιστορικές ανακρίβειες, για προστασία δημοσίου συμφέροντος και γενικότερα για έννοιες βαρύγδουπες που αμφιβάλλω αν τις κατέχουν γνωστικά όσοι τις ανέφεραν. Ποιοί είναι αυτοί που κρίνουν τη βασιμότητα ενός γεγονότος που απεικονίζεται καλλιτεχνικά; Ποιοί είναι αυτοί που επιδοκιμάζουν τη λογοκρισία ενός βίντεο που επιτέλους αναφέρει ορισμένες σκοτεινές πτυχές της ιστορίας μας; Γιατί αντιδρούν τόσο προκλητικά εκστομίζοντας απαξιωτικούς χαρακτηρισμούς προς τον δημιουργό; Ας αφήσουν τον κάθε θεατή να κρίνει ο ίδιος το περιεχόμενο ενός έργου. Είναι αναφαίρετο συνταγματικό του δικαίωμα.
Για να δικαιολογήσουν τη λογοκρισία, ορισμένα ιστολόγια επικαλέστηκαν την ιστορική ανακρίβεια του περιεχομένου του έργου του Γαβρά. Η τέχνη ως γνωστόν χρησιμοποιεί κατά κόρον τον συμβολισμό. Αντέδρασε, λένε, η Εκκλησία διότι προβάλλονταν «ρασοφόροι» να καταστρέφουν τον Παρθενώνα. Δέχομαι ότι δεν έγιναν ακριβώς έτσι τα πράγματα, όπως τα περιγράφει ο σκηνοθέτης. Και σας θέτω το εξής ερώτημα : η κατασκευή χριστιανικού ναού ή μουσουλμανικού τεμένους εντός του Παρθενώνα δεν επέφερε φυσιολογικά φθορές στο μνημείο; Μας ενοχλεί η παρουσία μορφών που συμβολικά παρέπεμπαν στους πρωτοχριστιανούς και δε μας ενοχλεί η κατασκευή οικοδομημάτων εντός του Παρθενώνα; Τον ιερό ναό οι χριστιανοί δεν τον κατασκεύασαν; Ή χάνουν την ουσία ερμηνεύοντας κυριολεκτικά τη λεπτομέρεια ή χρησιμοποιούν δύο μέτρα και δύο σταθμά.
Πολλοί ειδήμονες ιστολογίων καταγγέλλουν τον σκηνοθέτη για ιστορικές ανακρίβειες και δικαιολογούν με αυτόν τον τρόπο τη λογοκρισία που υπέστη το δημιούργημά του. Ας χρησιμοποιήσουμε ένα υποθετικό παράδειγμα. Επειδή αρκετά ιστολόγια καταφεύγουν συχνά σε ανακρίβειες (δεν εννοώ τις εξατομικευμένες προσβολές), εάν ελέγχονταν και σε περίπτωση παράβασης αποσύρονταν με πρωτοβουλία του ιστοχώρου φιλοξενίας απροειδοποίητα από το διαδίκτυο, τότε δε θα αντιδρούσαν και δε θα διαμαρτύρονταν ότι παραβιάζεται η ελευθερία του λόγου και της πρόσβασης στο διαδίκτυο; Το ίδιο δεν συμβαίνει και στην περίπτωση Γαβρά; Δεν περιορίζεται η ελευθερία του να εκφράζεται μέσω της τέχνης; Δεν αποκλείεται η πρόσβαση κάθε πολίτη στην τέχνη και στην κρίση του λογοκριμένου τμήματος;
Για να δικαιολογήσουν τη λογοκρισία, επικαλούνται το επιχείρημα ότι οι Βρετανοί θα βασιστούν στο βίντεο του Γαβρά, για να θεμελιώσουν για μία ακόμη φορά την άρνησή τους ως προς την επιστροφή των γλυπτών. Ή είναι εντελώς αφελείς ή θεωρούν αφελείς τους αναγνώστες τους. Σαν να μας λένε (είναι πραγματικά για γέλια) ότι οι Εγγλέζοι περίμεναν τον σκηνοθέτη προκειμένου να συνεχίζουν να διατηρούν αδιάλλακτη στάση.
Για να δικαιολογήσουν τη λογοκρισία, τα «προοδευτικά» ιστολόγια προσφεύγουν επίσης στην έννοια του δημοσίου συμφέροντος. Εκτός του γεγονότος ότι η τέχνη είναι απαραβίαστη, ποιό είναι το δημόσιο συμφέρον που προστατεύεται; Είναι το συμφέρον των πολιτών να έχουν ελεύθερη πρόσβαση στον πολιτισμό και στην παιδεία μελετώντας και κρίνοντας ένα έργο τέχνης ή είναι το συμφέρον ορισμένων παραγόντων της κοινωνίας μας που ενοχλούνται από τη συμβολική παρουσίαση αληθινών γεγονότων και καταστάσεων; Η αναφορά στο δημόσιο συμφέρον είναι νομικά άκρως προβληματική και δε θεμελιώνεται στη συγκεκριμένη περίπτωση. Ισχυρίζονται ότι το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης υπερασπίζεται το δημόσιο συμφέρον. Είμαστε σύμφωνοι, ως προς τον όρο. Παραγνωρίζουν, όμως εντελώς την έννοια. Σύμφωνα με αυτούς, το Μουσείο οφείλει να προβάλλει το αίτημα επανένωσης των γλυπτών του Παρθενώνα. Όχι, αγαπητοί μου! Η Μελίνα Μερκούρη κατάφερε να κινητοποιήσει τη διεθνή κοινότητα για τον επαναπατρισμό των μαρμάρων χωρίς να έχει στη διάθεσή της το Νέο Μουσείο. Ο ρόλος του μουσείου είναι να ενημερώνει, να αποκαλύπτει και να διαφωτίζει τους επισκέπτες του για το παρελθόν, την ιστορία και την παράδοση. Για όλες τις ιστορικές πτυχές, θετικές και αρνητικές. Η υλοποίηση του αιτήματος επανένωσης των γλυπτών είναι υπόθεση του αρμόδιου υπουργού και όχι του διευθυντή του Μουσείου. Η λογοκρισία ενός βίντεο που συμβάλλει με τον τρόπο του στην κριτική ματιά του παρελθόντος δεν εξυπηρετεί κανένα δημόσιο συμφέρον. Ικανοποιεί απλώς διχαστικά συμπλέγματα παρελθόντων ετών.
Δεν είναι η πρώτη φορά που σημειώνεται περιστατικό λογοκρισίας με ηθικό αυτουργό ορισμένους ιερωμένους και φυσικό αυτουργό πολιτειακούς παράγοντες. Υπόθεση Ανδρουλάκη, έκθεση Outlook και άλλες περιπτώσεις είναι διαφωτιστικές της παραπάνω νοοτροπίας (βλ. Στ. Τσακυράκη, Θρησκεία κατά τέχνης, Εκδόσεις Πόλις, 2005).
Αυτό που πρέπει να τονιστεί είναι ότι ορισμένα «δημοφιλή» ιστολόγια ουσιαστικά δεν στηλιτεύουν μόνο τον δημιουργό και το πνευματικό του δικαίωμα, αλλά εμμέσως κατακρίνουν και το δικαίωμα κάθε πολίτη, των αναγνωστών τους, να απολαύσουν, να εκτιμήσουν και να κρίνουν οι ίδιοι την ποιότητα και την αισθητική ενός έργου. Ευτυχώς, όμως, δημιουργήθηκαν ορισμένα blogs για να μας προστατεύουν και να μας καθοδηγούν στο τί είναι ηθικό και τί ανήθικο!!!
Δεν είναι δυνατόν ελεύθερα και προοδευτικά υποτίθεται ιστολόγια να στηλιτεύουν ωμά έναν δημιουργό που τόλμησε να εκφράσει την άποψή του για συγκεκριμένα συμβάντα και με την κίνησή τους αυτή να επιδοκιμάζουν (1) την προτροπή ιερέων να κοπεί το επίμαχο απόσπασμα και (2) την ενέργεια της λογοκρισίας από την πλευρά της Πολιτείας. Δεν είναι δυνατό να επικροτούν εμμέσως τον ηθικό και φυσικό αυτουργό παραβίασης θεμελιώδους δικαιώματος. Επιδοκιμάζουν τον περιορισμό της ελευθερίας της τέχνης, την θρησκευτικο-κρατική παρέμβαση και για να δικαιολογήσουν τα «αδικαιολόγητα» εκτοξεύουν απαξιωτικούς χαρακτηρισμούς κατά του δημιουργού. Ξέχασα! Αυτοί έχουν κάθε δικαίωμα να εκφράζουν ελεύθερα τις απόψεις τους, να σχολιάζουν και να κρίνουν επί παντός επιστητού και παράλληλα να αποδοκιμάζουν έναν καλλιτέχνη, του οποίου το έργο περιορίζεται.
Εάν ο σκηνοθέτης ήταν υπερβολικός, αλληγορικός, συμβολικός ή ανακριβής, αφήστε τους πολίτες να το κρίνουν. Οι κατευθυντήριες γραμμές έχουν την αξία τους. Όταν, όμως, στηρίζονται σε λογοκρισίες, «αφορισμούς» και απαξιωτικούς χαρακτηρισμούς, χάνουν παντελώς την ουσία τους.
Τέλος, επειδή ορισμένοι με υπερβολική άνεση μιλούν για διχασμό των Ελλήνων από την προβολή ενός βίντεο, πρέπει να κατανοήσουν το εξής : η Τέχνη δε διχάζει τους ανθρώπους, αλλά τους ενώνει. Αντίθετα, οι παρωχημένες ιδεολογικά ενέργειες και οι μονολιθικές απόψεις σκορπούν τη διχόνοια.
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)
Αναρτήσεις
