Πόσο δύσκολη είναι η οδήγηση στη Formula 1;

ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ Π. ΝΑΣΣΗ

Πολλή συζήτηση έχει γίνει τις τελευταίες εβδομάδες σχετικά με την επιστροφή ή όχι του Μίχαελ Σουμάχερ στις αγωνιστικές πίστες! Ενώ η επιστροφή του στους αγώνες με το μονοθέσιο της Ferrari είχε προγραμματιστεί για την 23η Αυγούστου, τη 12η Αυγούστου ανακοινώθηκε ότι ο Μ. Σουμάχερ δεν θα αγωνιστεί λόγω ενός προβλήματος που έφερε από παλαιότερο ατύχημα στον αυχένα. Και αυτό παρά το γεγονός ότι ο οδηγός είχε φθάσει σε ένα ικανοποιητικό επίπεδο φυσικής κατάστασης που απαιτείται. Ποιες είναι, αλήθεια, οι απαιτήσεις σε κάθε αγώνα της Formula 1; Τι χαρακτηριστικά πρέπει να έχει ο οδηγός από φυσιολογικής απόψεως για να πρωταγωνιστήσει; Η οδήγηση αυτοκινήτου στη F1 είναι κατ΄ αρχάς ένα ακριβό άθλημα. Το κόστος για κάθε χιλιόμετρο που διανύει το αγωνιστικό αυτοκίνητο αγγίζει τα 400 ευρώ. Υπολογίζεται ότι χρειάζονται 250.000 εργατοώρες περίπου για να φτιαχτεί ένα αυτοκίνητο αγώνων. Οι 120.000 από αυτές απαιτούνται για τη συναρμολόγηση της μηχανής, η οποία αποτελείται από 5.000 κομμάτια! Πριν από κάθε αγώνα μετακινούνται 28 τόνοι υλικών που αφορούν το αυτοκίνητο, τα ελαστικά, τα ανταλλακτικά, τα εργαλεία, τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές και άλλα εξαρτήματα. Τέλος, περίπου 70 άνθρωποι δουλεύουν σε κάθε ομάδα στη διάρκεια του αγωνιστικού Σαββατοκύριακου. O αγώνας αποτελεί πράγματι μια σκληρή δοκιμασία για όλη την ομάδα. Η ρύθμιση του αυτοκινήτου και άλλα τεχνικά ζητήματα αποτελούν ασφαλώς ένα σημαντικό τμήμα της επιτυχίας. Εκτός από το αυτοκίνητο, η κατάσταση του οδηγού παίζει επίσης σημαντικό ρόλο στο αποτέλεσμα, ειδικά σε αγώνες όπως στη Μαλαισία και στο Μπαχρέιν, όπου η υψηλή θερμοκρασία του περιβάλλοντος επηρεάζει την απόδοση του οδηγού. Από διάφορες μετρήσεις που γίνονται κατά τον αγώνα φαίνεται ότι η θερμοκρασία στο πιλοτήριο φτάνει τους 70 C, ενώ αυτή στο εσωτερικό του κράνους του οδηγού τους 60 C. Και αυτό παρά το γεγονός ότι το κράνος του οδηγού αερίζεται με ένα ειδικό σύστημα κλιματισμού. Το θερμικό στρες στο οποίο υποβάλλονται οι οδηγοί είναι πράγματι πολύ υψηλό. Αυτό δεν οφείλεται μόνο στην υψηλή θερμοκρασία στο πιλοτήριο αλλά και στον ρουχισμό που φέρουν. Οι οδηγοί φορούν μια ειδική στολή η οποία μπορεί να τους προστατεύει από τη φωτιά αλλά δεν διευκολύνει την εξάτμιση του ιδρώτα, που είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος απώλειας της θερμότητας από το σώμα. Αποτέλεσμα αυτού είναι η προοδευτική αύξηση της θερμοκρασίας του εσωτερικού του σώματος του οδηγού που μπορεί να καταλήξει σε υπερθερμία. Η αύξηση της θερμοκρασίας του σώματος με τη σειρά της οδηγεί σε μεγαλύτερη εφίδρωση και συνεπώς επιτάχυνση του ρυθμού απώλειας των υγρών από το σώμα και, τελικά, αφυδάτωση. Π ράγματι οι οδηγοί της F1 ιδρώνουν με ρυθμό 1-2 λίτρα την ώρα, όσο περίπου ένας δρομέας. Στο τέλος του αγώνα οι οδηγοί ζυγίζουν 3-4 κιλά λιγότερο. Για ένα μέσο σωματικό βάρος 75 κιλών αυτή η απώλεια υγρών αντιστοιχεί σε αφυδάτωση ίση με 5% περίπου. Τι συμβαίνει στον οργανισμό σε τέτοιο επίπεδο αφυδάτωσης; Οπως δείχνουν αρκετές μελέτες, στο εργαστήριο ακόμη και η αφυδάτωση ίση με 1% του σωματικού βάρους επηρεάζει αρνητικά την απόδοση του οργανισμού. Οταν δε η αφυδάτωση φτάσει 3%-5%, όπως συμβαίνει κατά την οδήγηση στη F1, η απόδοση επηρεάζεται σημαντικά. Κατ΄ αρχάς μειώνεται η μυϊκή λειτουργία. Οι οδηγοί εκτελούν συνεχή μυϊκή λειτουργία με τα άνω και τα κάτω άκρα, η οποία μειώνεται όσο αφυδατώνεται ο οργανισμός και ανεβαίνει η θερμοκρασία του σώματος. Επιπλέον φαίνεται ότι σε τέτοιες συνθήκες μειώνεται η αιμάτωση του εγκεφάλου, γεγονός που ενδέχεται να επηρεάσει πολλές άλλες λειτουργίες. Η μελέτη των επιπτώσεων της αφυδάτωσης και της υπερθερμίας στον ανθρώπινο οργανισμό ξεκίνησε γύρω στο 1940 στα ειδικά εργαστήρια του αμερικανικού στρατού. Από το 1975 και μετά έχουν γίνει αρκετές έρευνες στο εν λόγω ζήτημα σε πιλότους μαχητικών αεροσκαφών και ελικοπτέρων. Από αυτές τις μελέτες φαίνεται ότι η αφυδάτωση του πιλότου και η υπερθερμία εξαιτίας της ζέστης στο πιλοτήριο οδηγούν σε μείωση της αυτοσυγκέντρωσης και σε απώλεια της προσοχής. Ενδεικτικά ο Βlockley από τη Σχολή Μηχανικών του Πανεπιστημίου του Λος Αντζελες έδειξε εδώ και πολλά χρόνια ότι οι πιλότοι μπορούν να διατηρήσουν τον υψηλό βαθμό εγρήγορσης που έχουν στην αρχή μιας εικονικής μάχης για 20-30 λεπτά περίπου, όταν βρίσκονται σε θερμοκρασία 70-90 C (Watkins, 2006, Clin Νeurosurg). Φανταστείτε λοιπόν τι συμβαίνει σε έναν οδηγό F1 που βρίσκεται στο πιλοτήριο, σε θερμοκρασία 70 C, για δύο ώρες περίπου. Οπως δηλώνουν ορισμένοι από αυτούς, «η αφυδάτωση που παθαίνουμε μπορεί να οδηγήσει σε απώλεια της συγκέντρωσης, να μειώσει την απόδοση και να απειλήσει την ασφάλειά μας» (http://www. f1complete.com). Π ώς αντιμετωπίζουν οι οδηγοί την αφυδάτωση και την υπερθερμία; Με τη σωστή διατροφή και τον θερμο-εγκλιματισμό. Η καλή διατροφή συνίσταται κυρίως στη λήψη πολλών υγρών τις ημέρες πριν από τον αγώνα, κατά τη διάρκεια του αγώνα και μετά από αυτόν. Η λήψη υγρών κατά τη διάρκεια του αγώνα γίνεται από ειδικό δοχείο στο αυτοκίνητο, μέσω ενός σωλήνα προσαρμοσμένου στο κράνος του οδηγού. Η κατανάλωση νερού και η αναχαίτιση με αυτόν τον τρόπο της αφυδάτωσης και της υπερθερμίας έχουν ευεργετικά αποτελέσματα για τον οργανισμό, όπως έχει δειχθεί σε πολλές έρευνες. Για τον θερμο-εγκλιματισμό, που μπορεί να αναδειχθεί σε σημαντικό συστατικό της επιτυχίας σε αγώνες όπως στο Μπαχρέιν και στη Μαλαισία, απαιτούνται 7-10 ημέρες προπόνησης στις συγκεκριμένες συνθήκες. Μετά τον θερμοεγκλιματισμό ο πιλότος ιδρώνει περισσότερο και με αυτόν τον τρόπο ρυθμίζει καλύτερα τη θερμοκρασία του σώματός του.

Οι δυνάμεις που ασκούνται στο σώμα του οδηγού της F1 ενδέχεται να φτάσουν τα 4,5 G κατά το φρενάρισμα. Οι συνθήκες αυτές δημιουργούν μεγάλες επιβαρύνσεις για το μυοσκελετικό σύστημα. Επιπλέον σε έναν αγώνα γίνονται 2.600-3.000 αλλαγές στις ταχύτητες και αυτό είναι ένα επιπρόσθετο μυϊκό έργο. Η καρδιακή συχνότητα, που είναι ο δείκτης της προσπάθειας που καταβάλλει ο οργανισμός, είναι κατά μέσον όρο 160 παλμοί το λεπτό κατά τη διάρκεια του αγώνα με κορυφώσεις στους 200 παλμούς. Είναι, δηλαδή, λίγο χαμηλότερη από αυτήν που έχει ένας μαραθωνοδρόμος ή 2,5-3 φορές πάνω από την καρδιακή συχνότητα ηρεμίας. Τέλος, ο οδηγός χάνει 1.300-2.000 θερμίδες περίπου κατά τη διάρκεια του αγώνα! Η ενέργεια αυτή είναι πολύ μεγάλη αν αναλογιστεί κανείς ότι ο μέσος άνθρωπος χρειάζεται 2.500 θερμίδες στη διάρκεια του 24ώρου. Ενδεικτικά η ενέργεια των 1.300-2.000 θερμίδων αντιστοιχεί σε μιάμιση ώρα γρήγορο τρέξιμο (5 min/km) ή επτά ώρες περπάτημα με ρυθμό 10 min/km! Οι απαιτήσεις λοιπόν τόσο για το μυϊκό όσο και για το καρδιαγγειακό σύστημα είναι πολύ μεγάλες κατά την οδήγηση του αγωνιστικού αυτοκινήτου. Για να τα καταφέρουν οι οδηγοί γυμνάζονται τακτικά και συστηματικά, όπως και οι αθλητές άλλων αθλημάτων. Η προπόνησή τους περιλαμβάνει αερόβια άσκηση για την εκγύμναση του καρδιαγγειακού συστήματος αλλά και ασκήσεις μυϊκής ενδυνάμωσης. Τα κλασικά μοντέλα προπόνησης αυτών των ικανοτήτων απαιτούν διάστημα 4-6 εβδομάδων για την επίτευξη της μέγιστης απόδοσης. Τα τελευταία χρόνια η γνώση της αθλητικής επιστήμης και ειδικότερα της εργοφυσιολογίας έχει προχωρήσει αρκετά. Τώρα πια μπορεί ένας αθλητής να φτάσει σε υψηλό επίπεδο απόδοσης σε μικρότερο χρονικό διάστημα. Ολα αυτά με φυσικά μέσα! Απλώς η προπόνηση γίνεται στοχευμένα και εντατικά. Ετσι μπορεί ένας αθλητής να βελτιώσει κατά πολύ την αντοχή του με 6-8 ειδικές προπονήσεις σε διάστημα δύο-τριών εβδομάδων. Ο κ. Γιώργος Π. Νάσσης είναι διδάκτωρ Εργοφυσιολογίας.

www.tovima.gr